پروتئین ها و اسید های آمینه

پروتئین ها
اهمیت و نقش پروتئین در بدن انسان

پروتئین ها از اجزای شیمیایی بنام «اسید آمینه» بوجود آمده اند. اسید های آمینه تقریبا حاوی 16% نیتروژن می باشند. به این ترتیب تفاوت اصلی پروتئین ها با چربی ها و قند ها داشتن نیتروژن در ساختار خود می باشد. پروتئین ها جزء ضروری هر سلول زنده بدن می باشد. بعد از آب پروتئین ها قسمت عمده وزن بدن راتشکیل می دهند.

مواد پروتئینی در بدن انسان عضلات، رباطها، تاندونها، اندامها، هورمون ها، ناخن، مو وبسیاری از مایعات بدن را به وجود می آورند، پروتئین ها برای رشد استخوان ها لازم هستند. آنزیمها و هورمون هایی که تمامی فرآیندهای جسمانی را سرعت می بخشند و آنها را تنظیم می کنند ساختاری پروتئینی دارند.

پروتئین ها میزان آب بدن را کنترل می کنند و آن را متعادل نگه می دارند و در تنظیم PH داخلی نقش اساسی دارند. پروتئین ها به مبادله مواد غذایی بین مایعات سلولی و بافتها، خون و لنف کمک می کنند. کمبود پروتئین تعادل مایعات بدن را به هم می زند و باعث تورم می شود. پروتئین ها اساس ساختار DNA را ـ که سبب انتقال مواد وراثتی از نسلی به نسل دیگر می شود ـ تشکیل می دهند.

پروتئین ها از اتصال اسیدهای آمینه ای که با پیوندهای شیمیایی پپتیدی به یکدیگر متصل شده اند تشکیل شده است. پروتئین های مختلف از اتصال خاص اسیدهای آمینه کاملا مشخص به وجود می آیند. وجود اسیدهای آمینه خاص و روشی که به وسیله آن به طور متوال به هم متصل می شوند، این امکان را به پروتئین ها می دهد تا بافتهای گوناگونی را با عملکرد و ویژگی های اختصاصی بسازند.

پروتئین هایی که بدن انسان را می سازند، مستقیما از رژیم غذایی به دست نمی آیند. بدین معنی که پروتئین های غذایی به اسیدهای آمینه تشکیل دهنده خود تجزیه شده، سپس بدن از این اجزاء برای ساخت پروتئین های مورد نیاز خود استفاده می کند. بنابراین اسیدهای آمینه مواد مغذی برای بدن محسوب می شوند نه پروتئین ها.

اسیدهای آمینه علاوه بر اینکه در ساختمان پروتئین ها نقش بنیادی دارند، به عنوان ناقل در سیستم عصبی و ماده اولیه آنها نقش ایفا می کنند. بنابراین برخی از اسیدهای آمینه برای ارسال پیامها در سیستم عصبی ضروری هستند.

علاوه بر این اسیدهای آمینه امکان عملکرد صحیح را برای ویتامین ها و املاح فراهم می آورند. برای مثال کم شدن اسید آمینه «تیروزین» سبب فقر آهن در بدن می شود. بسیاری از افراد سالخورده به بیماری افسردگی یا مشکلات عصبی مبتلا هستند که ممکن است در نتیجه کمبود اسیدهای آمینه تیروزین، فنیل آلانین و هیستیدین و نیز اسیدهای آمینه با زنجیره منشعب نظیر والین، ایزولوسین و لوسین باشد.

 

 

اسیدهای آمینه ضروری و غیر ضروری

حدود 80% اسیدهای آمینه مورد نیاز بدن انسان راکبد تولید می کند. 20% باقی مانده را باید از طریق رژیم غذایی وارد بدن شوند. اسیدهای آمینه ضروری که باید از طریق رژیم غذایی وارد بدن شوند عبارتند از:

هیستیدین، ایزولوسین، لوسین، لیسین، متیونین، فنیل آلانین، ترئونین، تریپتوفان و والین

اسیدهای آمینه غیر ضروری که می توانند توسط سایر اسیدهای آمینه در بدن ساخته شوند شامل:

آلانین، آرژینین، آسپارژین، اسید آسپارتیک، سیترولین، سیستئین، سیستین، اسید گاما آمینوبوتیریک، اسید گلوتامیک، گلوتامین، گلیسین، اورنیتین، پرولین، سرین، تورین و تیروزین

غیرضروری بودن این اسیدهای آمینه به این معنا نیست که بدن به آنها نیازی ندارد بلکه لازم نیست از طریق رژیم غذایی به دست آورد، زیرا بدن در موقع نیاز می تواند آنها را بسازد.

بدن از اسیدهای آمینه برای ساخت انواع موارد مورد نیاز خود استفاده می کند و هنگام نیاز انواع خاصی از پروتئین ها را تولید می کند. اگر ذخیره اسیدهای آمینه ضروری بدن تمام شود بدن دیگر نمی تواند پروتئین های مورد نیاز را تولید کند، حتی اگر «یک» اسید آمینه ضروری کم باشد. کمبود اسید های آمینه ضروری موجب کمبود پروتئینهای حیاتی بدن شده و می تواند مشکلاتی از سوء هاضمه گرفته تا افسردگی و توقف رشد را به وجود آورد.

چنین وضعی چگونه رخ می دهد؟ خیلی ساده تر از آنچه که شما فکر کنید. حتی اگر از رژیم غذایی متعادلی که دارای پروتئین های کافی است استفاده کنید باز هم عوامل زیادی موجب کمبود اسیدهای آمینه ضروری می شود. اختلال در جذب، بیماری های عفونی، ضربه عاطفی، فشار روحی، مصرف دارو، سن و عدم توازن در مصرف سایر مواد غذایی بر دسترسی به اسیدهای آمینه ضروری در بدن تاثیر می گذارد.

با این حال این بدان معنا نیست که مصرف مواد غذایی سرشار از پروتئین راه حل مناسبی می باشد. در واقع این کار بسیار خطرناک است. مصرف پروتئین اضافی فشار بیش از اندازه ای را بر کلیه ها و کبد وارد می کند که فرآوری مواد زائد ناشی از سوخت و ساز پروتئینها را بر عهده دارند. کبد تقریبا نیمی از اسید های آمینه را به گلوکز تبدیل می کند و آنها را برای تامین نیازهای انرژی در اختیاربدن قرار می دهد. در اثر این فرآیند ماده زائدی به نام آمونیاک به وجود می آورد. آمونیاک ماده ای سمی است و بدن برای کاهش میزان سمیت، آنرا به اوره تبدیل کرده که اوره از طریق کلیه دفع می شود.

منبع:

بالچ، جمیز اف؛ بالچ، فیلیپس ای؛ راهنمای مکمل های غذایی؛ ترجمه: عفت امیر بیک زاده؛ انتشارات به نشر؛ چاپ دوم 1383