اصول مراقبت از زانو

به گزارش ایران، وزنی که روی مفصل زانو وارد می-شود بین سه تا 5 برابر وزن کل بدن است. یعنی یک فرد 70 کیلوگرمی حدود 350 کیلوگرم نیرو در هر بار که پا روی زمین می-گذارد، به مفصل زانوی خود تحمیل می-کند. این میزان در حین دویدن تا 7 برابر وزن بدن خواهد بود.

تغییرات غضروفی مربوط به سن که در اثر گذر زمان رخ می-دهد در زانو خیلی زودتر از دیگر مفاصل خود را بروز می-دهد.از نظر بهداشت زانو باید بدانیم که وزن بدن بسیار مؤثر است و می-تواند عاملی-مخرب باشد، به عنوان مثال اگر فردی 10کیلوگرم اضافه وزن داشته باشد به-طور حتم بدون آنکه بداند حدود 50 کیلوگرم در مجموع روی زانوهایش فشار وارد کرده است. تقویت عضلات چهار سر زانو بدون فشار به مفصل با انجام تمرینات ورزشی نشسته و با عنوان نرمش-های ایزومتریک و در کل تقویت عضلات اطراف زانو بسیار مهم و حائز اهمیت فراوان است.

ساییدگی زانو یا به علت کهنسالی بروز می-کند که این مسئله طبیعی است و در افراد متفاوت خواهد بود اما عامل دیگر به علت پارگی مینیسک (حتی ضایعه کم) در صورت درمان نشدن به صورت تدریجی موجب ساییدگی زانو می-شود.
خیلی از افراد را می-بینیم که مشکل انحنای زانو دارند یعنی اگر پای آنها را از مچ به هم بچسبانیم از ناحیه زانو به هم نمی-چسبد و اصطلاحاً حالت پرانتزی به خود می-گیرد و یا برعکس که البته این مسئله به علل ژنتیکی یا به علت راشیتیسم می-تواند بروز کند که باید درمان شود تا بیومکانیک زانو بر هم نخورده و آسیب احتمالی به زانو وارد نشود که به این علل، علل ثانویه می-گویند. البته بیماری-هایی مثل آرتریت روماتوئید، نقرس، روماتیسم و یا تصادفات می-تواند از دیگر عوامل تخریب-کننده بافت غضروف زانو محسوب شود.درمان در مواردی که علل ثانویه وجود دارد با رفع عامل تخریب زانو به عنوان مثال درمان پارگی لیگامان و یا پرانتزی بودن پاها به داخل یا خارج بدن، پیش از آسیب به غضروف زانو بسیار مؤثر و حائز اهمیت است اما اگر غضروف از بین رفت متأسفانه در افرادی هم که سن بالایی دارند کار خاصی وجود ندارد و دانش از کمک به اینگونه بیماران ناتوان بوده و تنها راه موجود تعویض مفصل است. این روش درمانی امروزه از گستردگی خاصی بهره-مند است و در آن جراحان زانو با تراشیدن سطح مفصل تخریب شده، به جای آن مفصل فلزی مصنوعی قرار می-دهند.
با پیشرفت-هایی که در طراحی اینگونه پروتزها حاصل شده، طول عمر بهره-گیری از آنها نیز افزایش چشمگیری یافته است. چند فرضیه را باید برای حفظ سلامت زانوها درنظر داشت: اول این که تلاش کنیم وزن خودمان افزایش نیابد و اگر افزایش وزن داریم درصدد کاهش آن برآییم. دوم باید بدانیم که غضروف به-طور مستقیم با تغذیه ارتباط ندارد ، اما چگالی استخوان به عنوان عاملی در حمایت غضروف ازاهمیت بالایی برخوردار است و این مسئله مستلزم مصرف کلسیم از طریق موادغذایی، لبنیات کم-چرب، میوه-ها و سبزی-ها است.
قد و وزن افراد در بروز مشکلات زانو بسیار مهم است باید فراموش نکنیم که پله-ها و یا کوهنوردی و استفاده نکردن از سرویس-های بهداشتی فرنگی (توالت فرنگی) از علل صدمه زننده به زانو به شمار می-رود.نادرست بالا رفتن و بویژه پائین آمدن از پله-ها و حتی کوهستان به مفصل زانو آسیب فراوان می-زند. پائین آمدن روی مفصل کشک رانی (پتله فمورال) نقش دارد و با بالا رفتن روی ساق پا فشار می-آورد. پائین آمدن از پله-ها 7 تا 8 برابر وزن بدن بر زانوها فشار می-آورد و درباره کوهنوردی هم همینطور اگر زانوی دردناکی داریم با پای غیر دردناک بالا برویم و با پای دردناک پائین بیاییم چون پای دردناک صاف پائین می-آید اما اگر مشکل زانو داریم باید از کوهنوردی پرهیز کنیم. توصیه می-کنم تا از سرویس بهداشتی فرنگی حتی از سنین پائین-تر در منازل استفاده شود، با توجه به رعایت نکات بهداشتی در این خصوص مشکلی از نظر شرعی نیز وجود نخواهد داشت.ورزش-های آبی بویژه راه رفتن در آب بسیار توصیه می-شود. بهتر است در نواحی کم-عمق که بالای لگن آب وجود دارد در جهات مختلف راه برویم.

برخلاف باورهای غلط کله و پاچه جز چاق کردن افراد کاربردی در تقویت غضروف ندارد. درخصوص مکمل-های تقویت غضروف باید با پزشک مشورت کرد اما اگر کسی کاملاً تخریب غضروف دارد دیگر مصرف این داروها بی-معنا است.