عضلات بدن (Muscular System)
عضلات بدن از نظر علمی به دو دسته ارادی (اسکلتی) و عضلات غیر ارادی (احشائی) تقسیم می شوند . عضلات غیر ارادی یا صاف در جدار احشا ، جدار عروق و در ریشه مو ها قرار دارند و انقباض آنها تحت اراده شخص نمی باشد . عضلات ارادی به قسمت های مختلف اسکلتی چسبیده اند و انقباض آنها تحت اراده شخص می باشد .
در این بخش عضلات اسکلتی یا مخطط به دستجات زیر تقسیم می شوند :
الف – عضلات سر و صورت ، ب – عضلات گردن ، ج – عضلات تنه ، د – عضلات اندام .
الف – عضلات سر و صورت :
به دو دسته عضلات پوستی و عضلات جونده نقسیم می شوند .
عضلات پوستی : به تعداد زیاد در اطراف سوراخهای صورت قرار دارند و یک انتها یشان به سطح عمقی پوست می چسبد و عصب محرکه آنها از عصب صورتی تامین می شود .
این عضلات به علت اتصالات پوستی شان در موقع انقباض ، سوراخهای صورت را تنگ و گشاد کرده و در پوست سر و صورت چین و چروک ایجاد می کنند و قیافه شخص را تغییر می دهند . و به این ترتیب حالات و قیافه های مختلف هیجانی ، شادی ، غم ، دقت ، توجه و غیره مربوط به عمل این عضلات است و از این لحاظ به نام عضلات قیافه ای (mimic) نامیده می شوند . از جمله این عضلات عبارتند از :
عضله مدور چشمی : که به صورت دایره حلقوی محیط کاسه چشم و پلکها را می پوشاند و انقباض آن پلک ها را می بندد .
عضله مدور لب ها : که اطراف سوراخ دهان را احاطه می کند و انقباض آن لب ها را می بندد.
عضله شیپوری : عضله مسطح وچهار گوش است که از کناره های فک بالا و پایین تا گوشه لب کشیده می شود و در موقع انقباض یا در موقع جویدن گونه را به طرف دندانها می فشارد و به عمل بلع کمک می کنند .
عضلات پوستی دیگر صورت عبارتند از : عضله بالا برنده لب فوقانی ، عضله پایین آورنده لب تحتانی ،عضله پایین آورنده گوشه لب . که انقباض هر کدام از این عضلات در ایجاد قیافه خاص صورت دخالت دارند.
عضلات جونده : به تعداد جهار عضله است که عبارتند از عضله گیجگاهی ،عضله جونده ، عضله رجلی خارجی و داخلی.
این عضلات از قسمت های مختلف قاعده جمجمه به زوائد شاخه صعودی فک اسفل کشیده می شود و انقباض آنها باعث حرکات فک اسفل در جهات مختلف شده و در عمل جویدن و تکلم دخالت دارند. عضله گیجگاهی از حفره گیجگاهی شروع شده و در پایین به زاییده منقاری فک اسفل متصل می شود.
عضله جونده از کنار تحتانی قوس وجنه ای ( زیگوماتیک ) شروع شده و در پایین به سطح خارجی زاویه فک اسفل می چسبد.
عضلات رجلی خارجی و داخلی در بالا به ترتیب از بالهای رجلی شب پره شروع شده و در پایین به گردن لقمه فک اسفل و سطح داخلی زاویه آن می چسبند . انقباض این عضلات فک اسفل را به جلو و طرفین حرکت داده و به عمل جویدن کمک میکنند . تمام عضلات جونده از عصب فک اسفل عصب می گیرند.
ب – عضلات گردن :
به دو دسته عضلات قدامی و عضلات خلفی گردن تقسیم می شوند .
عضلات قدامی گردن از سطح به عمق عبارتند از:
عضله پلاتیسما: عضله نازکی است که از عمق پوست قاعده گردن شروع شده و در بالا به تنه فک اسفل می چسبد و تا گوشه لب ادامه دارد.
عضله جناغی چنبری پستانی: از دسته استخوان جناغ و انتهای داخلی ترقوه شروع شده و در بالا تا زائده پستانی گیجگاهی ادامه دارد. انقباض توأم دو طرف ستون فقرات گردنی را به جلو خم می کند.
عضلات فوق لامی و تحت لامی: عضلات باریک نواری شکلی هستند که در جلوی گردن و در بالا و پایین استخوان لامی قرار دارند. عضلات فوق لامی از تنۀ فک اسفل و زائدۀ نیزه ای گیجگاهی منشاء گرفته و در پایین به استخوان لامی می شود.
عضلات تحت لامی در پایین از دستۀ استخوان جناغ و ترقوه منشاء گرفته و در بالا به استخوان لامی و غضروف تیروئید متصل می شود. انقباض یان عضلات باعث پایین آمدن استخوان لامی و یا بالا رفتن جناغ و ترقوه می شود.
عضلات عمقی جلوئی گردن: شامل یک دسته جلوئی و یک دسته طرفی است. دستۀ جلوئی به نام عضلات جلو مهره نامیده می شود و مسئول خم کردن فقرات گردنی هستند. دستۀ خارجی به نام عضلات نردبانی قدامی و میانی و خلفی می باشند که از طرفین ستون فقرات گردن به دندۀ اول و دوم کشیده می شوند و انقباض آنها باعث خمیدگیطرفی ستون فقرات و یا بالا رفتن دنده ها می شود.
عضلات خلفی گردن: عمقی ترین این عضلات کوچکند و به نام عضلات راست خلفی گردن نامیده می شوند. و از دو مهره اول گردن تا زائدۀ قاعده ای استخوان پشت سری کشیده می شوند و انقباض آنها باعث انحراف سر به عقب می شود. عضلات سطحی خلفی گردن ابعاد بزرگتری دارند و از قسمت های پائین تنه و پشت شروع شده و تا فقرات گردن و استخوان پشت سری ادامه دارند.
ج – عضلات تنه:
شامل عضلات پشت فقرات، قفسۀ سینه، شکم و لگن می باشد.
عضلات پشت فقرات : شامل دستۀ پیچیده ای از الیاف عضلانی است که ناودان واقع بین زوائد خاری و زوائد عرضی فقرات را پر می کنند و از قسمت پایین ستون فقرات شروع سده و تا استخوان پشت سری ادامه دارند و عمل این عضلات باعث کشیدگی و راست شدن ستون فقرات می شود.
عضلات قفسۀ سینه : شامل عضلات بین دنده ای و یا دیافراگم می باشد. که کلا ً در عمل تنفس دخالت دارند. عضلات بین دنده ای عضلات پهن و نازکی هستند که در فضاهای بین دنده از کنار تحتانی دندۀ بالائی به کنار فوقانی دندۀ پائین کشیده می شوند و در فاصلۀ بین این عضلات، در ناودان زیر دنده ای شریان، ورید و عصب بین دنده ای شریان، ورید و عصب بین دنده ای قرار دارند.
عضلۀ دیافراگم یا حجاب حاجز عضله گنبدی شکل است که تحدب آن به طرف بالا بوده و دو حفره قفسۀ سینه و شکم را از هم جدا می کند، دارای یک قسمت عضلانی محیطی و یک قسمت وتری مرکزی است.
دیافراگم دارای سوراخهایی است که از آنها عناصر عروقی عسبی و احشائی عبور می کنند، این سوراخ ها عبارتند از:
سوراخهای آئورتی مهره در محازات دوازدهمین مهرۀ پشتی قرار دارد. سوراخی برای عبور ورید اجوف تحتانی که در طرف راست سوراخ مری و در مجاورت هشتمین مهرۀ پشتی قرار دارد. دیافراگم از اعصاب فرینک راست و چپ و شاخه ای از شبکۀ گردنی، عصب گرفته و در موقع دو منقبض شده و حجم قفسۀ سینه را زیاد می کند.
عضلات شکم: در دیوارۀ قدامی خارجی شکم عضلاتی که قرار دارند عبارتند از: عضله راست شکم، عضله مایل خارجی، عضله مایل داخلی و عضله عرضی شکمی .
عضله راست شکم عضله ایست دراز که در طرفین خط وسط در بالا از غضروف های دنده ۷،۸و ۹ شروع شده و در پایین به سمفیز و ستیغ عانه ختم می شود.این دو عضله در وسط به وسیله یک نوار هم بندی به نام خط سفید از هم جدا شده اند و دارای غلافی می باشند که از نیامهای پوششی عضلات مایل و عرض شکم به وجود می آیند.
عضله مایل خارجی شکم : جزو عضلات پهن شکم و خارج تر از آنها قرار دارد. مبدأ آن از سطح خارجی دنده های پایینی شروع می شود و نیام آن در ساختمان غلاف عضله راست شکم شرکت کرده و در پایین به تاج خاصره ایلیاک اتصال پیدا می کند . رباط مغبنی از کنار تحتانی نیام این عضله به وجود می آید که به صورت طناب لیفی بین خار خاصره قدامی فوقانی و خار عانه کشیده می شود .
عضله مایل داخلی شکم: در زیر عضله قبلی قرار دارد و از دو سوم خارجی رباط مغبنی، دو سوم قدامی تاج خاصره و از آپونوروز کمری منشأ گرفته و الیاف آن به طرف بالا و جلو رفته به چهار دنده پایین متصل شده و به یک نیام پهن ختم می شود که در ساختمان غلاف عضله راست شکم دخالت دارد.
عضله عرضی شکم: در داخل دو عضله قبلی واقع و در دیواره قدامی شکم دخالت دارد. این عضله از یک سوم خارجی رباط مغبنی، از دو سوم خارجی تاج خاصره و از آپونورز کمری و از سطح داخلی ۶ غضروف دندهای پایین منشأ میگیرد و الیاف عضلانی آن پس از تبدیل به نیام در ساختمان دیواره خلفی غلاف عضله راست شکم شرکت می کند .
عضلات پهن شکم : در ساغختمان محکم و قابل انعطاف دیواره قدامی طرفی آن شرکت کرده و انقباض آنها فشار داخلی شکمی را در بازدم عمیق و هنگام دفع مدفوع و ادرار بالا می برد. همچنین در ضخامت قسمت پایینی این دیواره و به موازات کشاله ران مجرای وجود دارد، به نام مجرای مغبنی که از داخل آن در مردها طناب منوی و در زنان رباط گرد رحمی عبور می کنند.
عضلات لگن: در کف لگن خاصره حقیقی یک دیافراگم لگن وجود دارد که از دو عضله پهن به نام های عضله بالا برنده لگن و دنبالچه تشکیل شده است. این دو عضله از دیوارهای قدامی و طرفی لگنی کوچک منشأ گرفته و تا طرفین روده راست، استخوان دنبالچه و خاجی کشیده می شوند. دیافراگم لگن در مرد به وسیله راست روده و مجرای ادرار و در زن به وسیله روده راست و مهبل و مجرای ادرار سوراخ شده است.
