نوشابه های انرژی زا

امروزه نوشیدنی های جدیدی به نام “نوشیدنیهای انرژی زا” بازار بسیار خوبی در باشگاههای ورزشی و فروشگاههای مواد غذایی پیدا کرده است.

اما در این میان نگرانیهایی در باره ادعای سازندگان این نوشیدنیها و در باره بی ضرر بودن آنها وجود دارند که حتا به مجامع پزشکی نیز راه یافته اند. مطلب زیر مصاحبه CBS با دکتر لوییس پینکاس در باره نوشیدنیهای انرژی زا است.

ابتدا به تاریخچه ای در رابطه با نوشابه های انرژی زا خواهیم پرداخت.
Jolt Cola (نوشابه ای با میزان کافئین بالا) بعنوان اولین نوشابه انرژی زا در سال ۱۹۸۰ در آمریکای شمالی به بازار آمد که در آن. درصد کافئین و شکر بیشتر از حد معمول بود و خریداران آن اغلب جوانان و افراد پرتحرک بودند. هر چند خریداران نوشابه های انرژی زا می داستند که این نوشابه ها صددرصد سالم نیستند اما همین که به آنها این امکان رامی داد که ساعات بیشتری از روز را با انرژی به کار بردارند برایشان کافی بود.
امروزه نوشیدنی های جدیدی به نام “نوشیدنیهای انرژی زا” بازار بسیار خوبی در باشگاههای ورزشی و فروشگاههای مواد غذایی پیدا کرده است. اما در این میان نگرانیهایی در باره ادعای سازندگان این نوشیدنیها و در باره بی ضرر بودن آنها وجود دارند که حتا به مجامع پزشکی نیز راه یافته اند. مطلب زیر مصاحبه CBS با دکتر لوییس پینکاس در باره نوشیدنیهای انرژی زا است.

نظرات یک متخصص تغذیه
اما خانم لیز اپل گیت (Liz Applegate) متخصص تغذیه بخش ورزش دانشگاه کالیفورنیا، اعتقاد دارد که این نوشیدنیها در واقع “یک قوطی کافئین همراه با شکر” هستند.

در وب سایت Red Bull توصیه شده است که این محصول را “قبل از فعالیت ورزشی شدید و یا هنگام کم شدن انرژی در طی مسابقه” مصرف کنید. خانم اپلگیت به مصرف کنندگان این نوشیدنیها اخطار کرده است که به هیچ وجه در طی ورزش از آن استفاده نکنند زیرا عصاره کافئین و شکر موجب میشود که توانایی بدن در جذب آب کم شده یا از بین برود.

بنا به گفته دکتر لارنس اسپرلینگ Laurence Sperling، متخصص قلب، یک مورد نگران کننده دیگر، ترکیب نوشیدنیهای انرژی زا با نوشابه های الکلی است. ترکیب کافئین و الکل، ترکیبی بسیار خطرناک است و میتواند از مشکلات ابتدایی قلبی مانند تپش قلب و افزایش فشار خون، تا حمله قلبی را به وجود آورد. البته تعجبی ندارد که در وب سایت Red Bull میخوانیم : “با توجه به گزارشات طبی، این نوشیدنی اثری بر هضم الکل ندارد.”

ترکیبات نوشابه های انرژی زا:

۱٫ کافئین: نوشابه های انرژی زا بطور متوسط حاوی ۶۰ تا ۸۰ میلی گرم کافئین هستند که بطور نمونه نوشابه های کولا حاوی ۵۰ میلی گرم و یک فنجان قهوه حاوی ۶۰ تا ۹۰ میلی گرم کافئین می باشد. کافئین علاوه بر اینکه یک محرک است. بعنوان یک چربی سوز نیز به حساب می آید و در بیش از ۶۰ گیاه یافت می شود. این ماده در گیاهان نقش آفت کش را دارا بوده و باعث مرگ یا فلج شدن حشراتی که از گیاهان حاوی کافئین تغذیه می کنند ، می شود.
کافئین یک محرک برای سیستم عصبی مرکزی است و بطور موقت باعث رفع خواب آلودگی می شود. از سایر اثرات کافئین بر روی بدن می توان به رفع خستگی، افزایش تمرکز، اتساع عروق خونی. افزایش عملکرد جسمی و ذهنی، افزایش استقامت و ادرار آوری. شل کردن عضلات صاف نایچه ها و افزایش اسید معده اشاره نمود.
نکته جالب در مورد کافئین این است که این ماده اثر داروهای تجویز شده برای تشکیل سردرد را تا ۴۰ درصد افزایش می دهد. اما با توجه به اثرات مثبت کافئین بر روی بدن باید در مصرف آن اعتدال را رعایت نمود زیرا مصرف بیش از اندازه کافئین باعث ایجاد وابستگی به کافئین با کافئینیسم می شود که علایمی نظیر اضطراب، تحریک پذیری، انقباض عضلات، عصبی بودن، بی خوابی، تپش قلب و زخم معده را به همراه دارد.

۲٫تائورین: تائورین از گروه آمینو اسیدهای غیر ضروری است. آمینو اسیدهای غیرضروری آمینو اسیدهایی هستند که بدن نیازی به دریافت آنها از محیط خارجی نداشته و خود توانایی ساختن آنها را دارد. البته ساخت تائورین در بدن، بسته به شرایط آن متفاوت است و در بعضی از مواقع مثلاً در زمان استرس، خستگی و بیماری ها نیاز بدن به تائورین افزایش می یابد و در آن هنگام بدن قادر نخواهد بود این ماده را به اندازه کافی و مورد نیاز تولید نماید.
از جمله نقش های تائورین در بدن می توان به ساخت بافت عضلانی اشاره نمود. تائورین از اجزای اصلی صفرا است که به منظور هضم چربی ها، کنترل کلسترول خون و جذب ویتامین های محلول در چربی به آن نیاز داریم. تائورین به همراه روی برای سلامتی چشم ها و حس بینایی لازم است. تائورین نقش سم زدایی از بدن را دارد، زیرا بعنوان یک آنتی اکسیدان نیز محسوب می شود. همچنین این ماده باعث کاهش فشار خون در بدن شده و برای درمان اضطراب، بیش فعالی، فعالیت ضعیف مغز، صرع و آب رسانی به مغز نیز مفید است. مصرف تائورین موجود در نوشابه های انرژی زا باعث تحریک سیستم عصبی، افزایش انرژی، رفع خستگی، نشاط آوری، افزایش استقامت و رفع استرس می شود. برخی از پژوهش ها حاکی از آن است که تائورین احتمال مصرف الکل را در مصرف کنندگان افزایش می دهد.

۳٫ عصاره گوارانا: گوارانا از گیاهان منطقه آمریکای جنوبی است. این گیاه نیز از جمله گیاهان حاوی کافئین است. عصاره این گیاه خاصیت محرک سیستم عصبی مرکزی، افزایش گوش بزرگی، افزایش انرژی، چربی سوزی و ادرارآوری را دارد.

۴٫ عصاره جین سینگ : یک گیاه آسیای شرقی است که مصرف آن باعث افزایش مقاومت بدن نسبت به استرس، تقویت حافظه، تقویت سیستم ایمنی و عصبی و افزایش شادابی و انرژی، رفع خستگی کاهش قند خون و کاهش عوارض پیری می شود. عوارض مصرف بیش از حد آن شامل بی خوابی، تهوع، سردرد، اسهال، افزایش یا کاهش فشار خون می شود. البته میزان جین سینگ در نوشابه های انرژی زا کمتر از آن است که موجب این عوارض گردد.

۵٫ عصاره جینگو بیلو یا Ginko Biloba: یک گیاه بومی کشور چین است که اثرات مصرف آن شامل بهبود یادگیری و حافظه، بهبود تمرکز، بهبود گردش خون، ضدافسردگی، خاصیت آنتی اکسیدانی و ضدسرطانی دارد.

۶٫ ال- کارنتین (l-Carnitine) : یک نوع آمینو اسید است که توسط کبد تولید می شود و در متابولیسم چربی ها نقش دارد.

۷٫ Glucuronolactine : یک نوع کربوهیدارت است که بطور طبیعی از متابولیسم گلوکز در کبد ساخته می شود و یک محرک بوده و در تقویت حافظه افزایش تمرکز و رفع خستگی مفید است.

۸٫ قندها (Sugars): نوشابه های انرژی زا حاوی مقادیر زیادی از قندهای طبیعی و یا شیرین کننده های مصنوعی هستند.

۹٫ متیل زانتین ها (Metul Xanthines): یک الکالوتید است که بعنوان محرک سیستم عصبی فعالیت می کند.

۱۰٫ ویتامین های گروه B: این ویتامین ها در متابولیسم و افزایش سطح انرژی بدن نقش دارند.

۱۱٫ اینوسینول (Inositol): یکی از اشکال ویتامین B است.

۱۲٫ آنتی اکسیدان ها: ویتامین های A.B.C و سلنیوم بعنوان آنتی اکسیدان ممکن است در نوشابه های انرژی زا وجود داشته باشند.

۱۳٫ کراتین: یک اسید آمینه است که در بدن انسان در طی سوخت و ساز پروتئین تولید می شود و انرژی مورد نیاز عضله را تأمین می کند.

۱۴٫ طعم دهنده ها و رنگ های غذایی
………………………………………….. ……..

x تفاوت با نوشابه های انرژی زا با نوشابه های ورزشی: نوشابه های انرژی زا با نوشابه های ورزشی (brinks sports ) متفاوت هستند. اکثر نوشابه های انرژی زا شکر و کافئین فراوان دارند، در حالیکه نوشابه های ورزشی برای متعادل کردن میزان مواد قندی، آب و مواد مغذی مصرف می شوند و درصد به کار رفته این مواد در آنها معادل مقداری است که در بدن موجود است.
x آیا این نوشابه های انرژی زا اعتیادآور هستند؟ تنها مواد اعتیادآوری که در این نوشابه ها وجود دارند، «کافئین» و گیاه «گوارانا»(guarana ) است که مصرف زیاد و طولانی مدت آن ها باعث عادت می شود.(درصد این مواد در نوشابه های انرژی زا تقریبا با مقدارشان در قهوه برابراست، البته میزان کافئین در انواع مختلف قهوه ها بسته به میزان برشته شدن دانه هایش، متفاوت است) و از آنجائی که ترک این مواد، کار سختی نیست و سردرد از اصلی ترین عواقب آن است، باید گفت که اعتیاد به نوشابه های انرژی زا معمولا جنبه روانی دارد.