چربی های موجود در مواد غذایی و نیز چربی هایی که توسط کبد و بافت چربی (Adipose) ساخته میشوند باید برای مصرف و یا ذخیره شدن به کمک جریان خون به بافت ها و اندام های مختلف انتقال یابند.
لکن از آنجایی که چربی ها در آب نامحلول هستند انتقال آنها توسط پلاسمای خون میسر نیست. از همین رو ، لیپیدهای غیر قطبی مانند تری اسیل گلیسرول و استرهای کلسترول با لیپیدهای آمفیپاتیک (فسفولیپیدها و کلسترول) و نیز با پروتئین ها همراه گردیده و مجموعههای لیپوپروتئینی را تشکیل میدهند که با آب امتزاج پذیر بوده و توسط پلاسما قابل انتقال هستند.
اهمیت لیپوپروتئینها در پزشکی
نارسایی ها در متابولیسم لیپیدها ممکن است در مراحل تولید و یا مصرف لیپوپروتئینها رخ دهند که در این صورت افزایش و یا کاهش لیپوپروتئینها در خون مشاهده خواهد شد. متداولترین این گونه نارسایی ها بیماری قند است که به علت کمبود انسولین ، مقادیر بیشتری اسید چرب از بافت چربی آزاد شده و به مصرف میرسد.
این امر کاهش مصرف شیلومیکرون ها و لیپوپروتئینها با چگالی بسیار کم را در پی داشته و به افزایش میزان تری گلیسریدها در خون منجر میشود. نارسایی دیگری که از اختلال در سیستم انتقال لیپوپروتئینها بروز مینماید، بیشتر ناشیاز ناهنجاریهای موروثی است که در مراحل مختلف سنتز قسمت پروتئینی لیپوپروتئینها در برخی آنزیم های کلیدی و یا در گیرنده های لیپوپروتئینها در سطح سلول رخ میدهد.
انواع لیپوپروتئینها
• شیلومیکرون ها: که سبکترین لیپوپروتئینها بوده و منشا آنها چربیها و بویژه اسیل گلیسرولهایی هستند که در روده جذب میشوند. شیلومیکرونها حاوی مقادیر بسیار اندکی پروتئین هستند.
• لیپوپروتئینهای با چگالی بسیار کم (VLDL): که در کبد ساخته میشوند و عمل آنها انتقال تری اسیل گلیسرولهای تولید شده در کبد به سایر اعضای بدن میباشد.
• لیپوپروتئینهای با چگالی کم (LDL): که محصول آخرین مراحل متابولیسم لیپوپروتئینهای VLDL میباشند.
• لیپوپروتئینهای با چگالی زیاد (HDL): که در واکنشهای متابولیسمی شیلومیکرونها و لیپوپروتئینهای با چگالی بسیار کم و نیز در متابولیسم کلسترول شرکت دارند.