تقسیم بندی پروتئین ها از لحاظ ترکیب ساختمانی آنها

پروتئینهای کروی

آنهایی هستند که مولکول آنها دارای شکل کروی یا بیضی بوده و در آب و محلول های نمکی رقیق محلول-اند و مهمترین آنها عبارتند از: آلبومین ، گلوبولین ها ، هیستون ها ، پروتامین ها. آلبومین در سلول های مختلف وجود دارد و به آلبومین داخل خون ، آلبومین سرم گویند که مقدارش نسبت به پروتئینهای دیگر سرم ، بیشتر است.

از نقش های این پروتئین تنظیم فشار اسمزی خون و نقل و انتقال مولکول های کوچک مقل اسیدهای چرب و برخی از هورمون ها می باشد. این پروتئین بوسیله سلول های کبدی ساخته می شود.

در خون انسان چند نوع گلوبین وجود دارد که آنها را به صورت گلوبینهای α و β و δ تقسیم می-کنند. که هر کدام وظیفه خاصی دارد مثلا نوع β ، حمل یونهای فلزی مثل Fe را انجام می-دهند. هیستونها ، در هسته سلول یافت می-شوند و به 5 نوع تقسیم می شوند. که در بین گونه-ها ، یکسان می-باشد. این پروتئین به این دلیل که اسید آمینه بازی زیادی دارد دارای خاصیت بازی می-باشد. پروتامینها نیز مثل هیستون در هسته و در اجتماع با اسیدهای نوکلئیک یافت می شود و مثل هیستون ها ، بازی هستند.

پروتئین های رشته ای
پروتئین هایی هستند که از مولکول های خیلی طویل رشته مانند ساخته شده اند و می توان آنها را به دو دسته تقسیم کرد. دسته اول که در محلول های نمکی غلیظ محلول اند و دسته دوم که کاملا غیر محلول بوده و به آنها اسکلرو پروتئین گویند. در مورد پروتئینهای محلول دو مثال عمده ، فیبرینوژن (از اجتماع این در خون ، فیبرین بوجود می-آید و همین موجب انعقاد خون می-شود) و میوزین و اکتین (پروتئینهای انقباضی) را نام می-برند.
در مورد پروتئینهای غیر محلول به کلاژن ، کراتین و فیبروئین اشاره می-کنند. کلاژن در بدن جانوران فراوان بوده و در پوست ، غضروف و قرنیه چشم به مقدار زیاد یافت می-شود کراتین نیز در مو ، ناخن و چشم یافت می-شود در رشته-های خیلی طویلی را ایجاد می-کند. فیبروئین ، پروتئین رشته ابریشم است و مقاومت مکانیکی آن بسیار زیاد است.

پروتئین های ترکیبی
این نوع پروتئین ها ، علاوه بر زنجیر پلی پپتیدی یک قسمت غیر پروتئینی به نام ریشه پروستتیک دارند و فعالیت زیستی آنها اغلب مربوط به این ریشه اضافی است این دسته از پروتئینها عبارتند از:

کرموپروتئین ها: رنگی می باشند و شامل پروتئینهای مهمی مثل سیتوکرومها ، کاتالاز ، پراکسیداز و هموگلوبین و میوگلوبین (پروتئین ناقل O2 و HCO2- در خون و در ماهیچه) می-باشند.

لیپوپروتئین ها: پروتئین ها با لیپیدها پیوند شده مولکول های درشتی با وزن مولکولی خیلی بالا را ایجاد می-کنند. مهمترین قسمتی از سلول که دارای لیپوپروتئین است غشای سلول و غشای اندامکهای آن می-باشد.

گلیکوپروتئین ها: بیشتر پروتئین ها حتی برخی از پروتئین هایی که جزء پروتئین های ساده طبقه بندی کردیم، در ساختمان خود شامل یک یا چند مولکول قندی می-باشند که با پیوندهای کووالان با آنها ترکیب شده اند. مثل آلبومین تخم مرغ و گاماگلوبینها. این قند ممکن است گلوکز ، گالاکتوز ، مانوز و یا ترکیبات دیگر قندی باشد.

فسفوپروتئین ها: این پروتئین ها در مولکول خود دارای ریشه های اسید فسفریک هستند. یک نمونه از کازئین شیر می-باشد که در حقیقت یک فسفوگلیکوپروتئین می باشد و یا فسفوپروتئین زرده تخم مرغ ، که بویژه بوسیله کبد پرندگان سنتز می شود و دارای مقدار زیادی فسفر است.

تقسیم بندی پروتئین ها از لحاظ ساختمان آنها
ساختمان اول
که عبارتست از تسلسل اسیدهای آمینه و ایجاد پیوندهای آمیدی و دی-سولفیدی. پس در ساختمان اول ، فقط پیوند کوووالان وجود دارد.

ساختمان دوم
این ساختمان به فضای قرار گرفتن واحدهای اسید آمینه که در کنار هم که به صورت خطی چیده شده-اند، اشاره دارد. برخی از این چیده شدنها حالت منظم و پریودیک دارند مثل هلیکس α و صفحه چین-دار β .

ساختمان سوم
به ارتباطات باقیمانده-های اسید آمینه-هایی که از هم دورند اطلاق می-شود. بطوری که ایجاد ساختمان سه بعدی را می-کند که پایدارترین ، ساختمان پروتئینها می-باشد.

ساختمان چهارم
پروتئینهایی که از چند زنجیره پلی پپتیدی تشکیل شده-اند علاوه بر ساختمانهای فوق ، دارای ارگانیزاسیون دیگری نیز می-باشند. هر زنجیره پلی پپتیدی در پروتئین یک واحد (subunit) نامیده می-شود. ساختمان چهارم ، به چگونگی چیده شدن این واحدها در کنار هم گفته می-شود. هر زیر واحد از زیر واحد دیگر ممکن است متفاوت باشد مثلا در ایمنوگلوبین G (مولکول آنتی بادی اصلی در پلاسما) شامل دو زنجیره L (سبک) و دو زنجیر H (سنگین) می-باشد.

پروتئین های ساده
پروتئین هایی هستند که از هیدرولیز آنها فقط اسیدهای آمینه بدست می آید و خود به دو دسته یعنی پروتئین های کروی و رشته ای تقسیم می شوند.