کراتین ، پرورش اندام ، یا …
پرورش اندام از پرطرفدارترین ورزش‌هایی است که امروزه میان جوانان ایرانی رواج یافته است. ورزشی که مورد علاقه بسیاری از جوانان بوده و هر ورزشکار این رشته آرزو دارد به هر قیمتی و در زمانی کوتاه، اندامی زیبا و پرحجم داشته باشد.
به گزارش سرویس بهداشت و درمان خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) منطقه زنجان، گرایش جوانان به این رشته ورزشی جذاب موجب شده که مدیران باشگاه‌های بدن‌سازی با تبلیغات پر رنگ و آبی چون «تمرین از مبتدی تا قهرمانی»، «تمرین خصوصی زیر نظر مربیان مجرب»، «تناسب اندام با برنامه تمرین قهرمانان جهان»، علاقمندان را به سالن‌های ورزشی خود جذب کنند. تبلیغات این چنینی وسوسه فعالیت در این رشته ورزشی را برای جوانان دو چندان می‌کند. این گونه است که در شهرهای کوچک و بزرگ کشورمان از سالن‌های کوچک و زیرزمین‌ها گرفته تا سالن‌های بزرگ و مجهز رشته بدن‌سازی با ازدحام جوانانی مواجهیم که با ابزارهای مختلف ورزشی مشغول تمرین هستند.
با این حال هنوز از این رشته پرطرفدار بهره برداری صحیحی صورت نگرفته و بیشتر همان جنبه «زیبایی اندام» مدنظر است تا «پرورش بدن» در حالی که اغلب ورزشکاران حرفه‌یی، تمرینات بدن‌سازی را در برنامه روزانه خود دارند، اما رویکرد عمده علاقمندان به رشته بدن‌سازی، هنوز در جهت‌های صحیح قرار نگرفته و فرهنگی غلط در این عرصه حاکم شده که به نحوی نگران کننده و تأسف آور ورزشکاران این رشته را به مصرف مکمل‌های غیرمجاز و داروهای نیروزا و تمرینات غیراصولی سوق داده است.
بدین ترتیب که بسیاری از جوانان، علاوه بر به کارگیری وسایل و امکانات غیراستاندارد و برنامه‌های غلط، تن به مصرف داروهای شیمیایی می‌دهند که نه تنها باعث برآورده شدن خیالات آنها نمی‌شود، بلکه بدن آنها را دچار بیماری‌های پیدا و پنهان بسیاری می‌کند.
استفاده از پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها و مواد غذایی طبیعی عامل مهمی در افزایش حجم عضلات و ایجاد نیرو در ورزشکار است که بررسی‌ها نشان می‌دهد ۸۵ درصد پرورش اندام کاران مکمل‌های غذایی مصرف می‌کنند.
اگرچه آمارهای رسمی حاکی از آن است که ۵۰ درصد مکمل‌های ورزشی و غذایی از طریق قاچاق وارد کشورمان می‌شود، اما فعالان این بازار میزان قاچاق انواع مکمل‌ها را بیش از ۷۰ درصد اعلام می کنند که با قیمت‌های مختلف به فروش می‌رسد. استفاده از این گونه مکمل‌ها عوارض زیادی از جمله خونریزی کبدی، ریزش موی سر، بروز فشار خون و… را به همراه خواهد داشت.
به طور کلی بیش از ۹۰۰ نوع مکمل در جهان تولید می‌شود که دو سوم آنها تأثیرات چندان زیادی در ورزشکاران ندارد که در این میان کراتین مکمل غذایی رایجی است که ورزشکاران حرفه‌یی و تازه کار مصرف می‌کنند و در انواع مختلفی چون قرص، پودر، ژل، پماد و… در کشور ما به فروش می‌رسد که در پنج سال اخیر مصرف این مکمل در ایران و جهان به شدت افزایش یافته است.
کراتین، پودر غنی شده از گوشت است که هر۲۰ گرم آن معادل چهار کیلو و ۶۰۰ گرم گوشت بوده و هر ۳۰۰ گرم از این ماده از یازده تا پانزده هزار تومان به فروش می‌رسد و مصرف این ماده یک دوره بارگیری دارد که در این زمان به مدت پنج روز، ۲۰ گرم در هر روز مصرف می‌شود و بعد از پنج روز اول، مصرف به دو وعده پنج گرمی در روز می‌رسد که نتیجه‌اش در هفته اول افزایش وزن سه تا پنج کیلوگرم است. ولی به طور کلی تأثیرات استروئیدهای تقویتی و دیگر تقویت کننده‌ها و مکمل‌های غذایی، غیر واقعی هستند و خطرات بسیار زیادی را متوجه سلامتی بدن می‌کنند که در واقع می‌توان گفت استفاده از این گونه مواد معمولاً منجر به استفاده مزمن و شدید از دیگر داروها در‌آینده می‌شود.
سعید صفری یکی از مربیان پرورش اندام در این باره به خبرنگار ایسنا گفت: کراتین مکملی است که نسبت به دیگر مکمل‌های غذایی در بین ورزشکاران بیشتر رایج بوده که در صورت مصرف صحیح این ماده، برای بدن ورزشکار بسیار موثر است، اما چیزی که واضح می باشد، این است که بعد از پایان یک دوره مصرف کراتین، مقداری از عضلات ساخته شده در بدن خود به خود از بین می‌رود.
وی با اشاره به اینکه کراتین جزو مواد دوپینگی به حساب نمی‌آید، افزود: کراتین در غذاهای طبیعی روزانه از جمله گوشت قرمز و ماهی نیز موجود است، اما مقدار آن در این گونه غذاها کم می باشد و افراد برای بدست آوردن وضعیت دلخواه از آن، مجبور به استفاده از کراتین می‌شوند.
این مربی پرورش اندام ادامه داد: کراتین در سلول‌های عضلانی به شکل فسفات کراتین یافت شده که استفاده از این نوع مکمل تنها باعث افزایش قدرت نمی‌شود، بلکه قابلیت فشار بر روی سلول‌ها را افزایش داده و باعث انتقال سریع آمینواسیدهای موجود در بدن به سمت توده‌های عضلانی در فرد می‌شود. به طور کلی استفاده از کراتین باعث ایجاد کالری نمی‌شود اما در آزادسازی سلول‌های چربی نقش بسزایی دارد.
وی اظهار داشت: ورزشکاران باید هنگام استفاده از این ماده، آب فراوانی را مصرف نمایند و میزان مصرف آب خود را روزانه از حد متوسط بیشتر نمایند، زیرا ممکن است به دلیل امتناع از این کار مشکلاتی برای سلامتی خود ایجاد کنند.
صفری با بیان این که به دلیل نبود پزشک ورزشی در باشگاه‌ها و تیم‌ها، بسیاری از ورزشکاران به دلیل عدم آگاهی از این ماده استفاده بیش از حد می‌کنند، تصریح کرد: اگر مسوولان نظارت‌های خاصی بر باشگاه‌ها داشته باشند، حتماً مصرف بسیاری از مکمل‌ها و داروهای غیرمجاز قطع می‌شود، اما متأسفانه در استان زنجان این نظارت بسیار ضعیف بوده و به همین دلیل نیز افرادی که از عوارض این گونه مواد شناخت کافی ندارند و به دنبال کسب درآمد هستند، اقدام به فروش این مواد می‌کنند.
وی با اشاره به اینکه ورزشکاران باید آگاهانه و زیرنظر مربی متخصص و با تجویز پزشک ورزشی از این گونه مکمل‌ها استفاده نمایند، خاطرنشان کرد: در کشورهای پیشرفته ورزشکاران تحت نظر پزشک و مربی از داروها و یا مکمل‌های خاص استفاده می‌کنند، اما متأسفانه در کشور ما به راحتی افراد داروها یا مکمل‌های خاص که از خارج کشور وارد می‌شود و یا ساخته خود کشورمان است، تهیه نموده و بدون داشتن اطلاعاتی از ضرر و نفع آن، این مواد را مورد استفاده قرار می دهند.
رییس هیأت پزشکی ورزشی استان زنجان نیز در این زمینه به خبرنگار ایسنا گفت: بیش از ۶۰ درصد از مربیان پرورش اندام دارای مدرک دیپلم بوده و از نظر سواد ورزشی و علم روز دنیا، اطلاعات خاصی ندارند که این امر باعث شده در باشگاه‌ها افراد به سبک‌های قدیمی تمرین کرده و به راحتی نیز از مکمل‌های غذایی و داروها استفاده کنند.
مهدی عادل‌پور با بیان اینکه در شهر زنجان نزدیک به ۵۰ باشگاه پرورش اندام وجود دارد، اظهار داشت: افزایش تعداد باشگاه‌ها در زنجان و بالا رفتن هزینه تجهیزات و امکانات ورزشی، باعث شده است که کیفیت پایین آمده و هر فردی به راحتی بتواند مکمل و داروهای خاصی را به ورزشکاران بفروشد.
وی ادامه داد: بسیاری از ورزشکاران از عواقب مصرف مکمل‌ها و داروها اطلاعات خاصی ندارند و این برعهده مربی است که دانش را در این زمینه به ورزشکاران بیاموزد.
رییس هیأت پزشکی ورزشی استان گفت: با توجه به مشکلات و عوارض جسمانی خاصی که مصرف مکمل‌ها از جمله کراتین به بدن شخص وارد می‌کند، تاکنون با چند باشگاه ورزشی از سوی مراجع قضایی برخورد شده و برخی باشگاه‌ها نیز تعطیل گردیده اند.
دکتر صدیقه دهنایی نیز در این رابطه به خبرنگار ایسنا گفت: اگر ورزشکاران کراتین خالص مصرف کنند، عوارض جانبی خاصی به دنبال نخواهد داشت، اما اگر این ماده به مقدار زیادی در جوانان مصرف شود، عوارض کلیوی و گوارشی خاصی را به وجود می‌آورد.
وی با اشاره به اینکه متأسفانه در کشورما، اغلب افراد درک صحیحی از استفاده از کراتین ندارند، افزود: کراتین در بدن نیز به خودی خود ترشح می‌شود و افرادی که به نوعی مشکلات کلیوی دارند، بهتر است از این ماده استفاده نکنند.
دهنایی ادامه داد: متأسفانه در شهر زنجان اکثر جوانان در باشگاه‌ها از سن ۱۵ تا ۴۵ سال بدون داشتن برنامه‌ریزی صحیح ورزشی از این نوع ماده استفاده می‌کنند که اکثر این افراد، کراتین را از داروخانه تهیه نکرده بلکه از کشورهای خارجی و کانال‌های دیگر که این ماده وارد کشور می شود، تهیه می‌کنند.
پزشک هیأت پزشکی، ورزشی استان زنجان نیز در این زمینه به خبرنگار ایسنا گفت: شایع‌ترین مکملی که امروزه در باشگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، کراتین است که بسیاری از ورزشکاران به دلیل شناخت و گاهی نیز از سوی ناآگاهی آن را مصرف می‌نمایند.
دکتر فرهود بسنده اظهار داشت: بسیاری از ورزشکاران برای رسیدن به نتیجه زودهنگام در کنار کراتین از هورمون‌های جنسی مردانه نیز استفاده می‌کنند که اگر فرد نابالغ باشد و از این مواد استفاده کند به مشکلاتی از قبیل بالا رفتن فشار خون، کوتاه شدن قد، بزرگی دستگاه تناسلی، عضلانی شدن بدن، ریزش موی بدن، بروز عوارض کلیوی و اختلال در خواب دچار می‌شود.
وی گفت: متاسفانه به دلیل این که در زنجان، نظارت چندانی بر باشگاه‌ها صورت نمی‌گیرد، بسیاری از مربیان و ورزشکاران به راحتی از مکمل‌ها و داروهای غیرمجاز و غیراستاندارد استفاده می‌کنند.
بسنده تصریح کرد: برای شناخت و آگاهی هرچه بیشتر مربیان در خصوص استفاده از مکمل‌ها و داروها، کلاس‌های ویژه‌ای در سطح استان برگزار شده که مربیان استقبال مناسبی از این کلاس‌ها کرده‌اند.
به طور کلی بسیاری از کارشناسان معتقدند، تاثیرات تقویت کننده‌های شیمیایی به ویژه کراتین در بدن غیرواقعی است و خطرات بسیاری را متوجه سلامتی بدن می‌کند.
ورزشکاران باید بدانند که مارک‌های زیادی در بازار وجود دارد که به تمام آنها نمی‌شود اطمینان کرد و در صورت تمایل به استفاده از مکمل‌های غذایی باید حتما با پزشک متخصص مشورت نمایند تا در آینده با مشکلات عدیده‌ای مواجه نشوند.
