هندبال، ورزش سرعتی و قدرتی
هندبال، ورزشی که قدمت آن به ۶۰۰ سال قبل از میلاد بازمی گردد امروزه در کشورهای اروپایی و به خصوص اروپای شرقی پس از فوتبال به عنوان دومین ورزش این کشورها محسوب می شود. در این ورزش پرهیجان که سرعت و قدرت حرف اول را در آن می زند ۷ بازیکن با استفاده از تکنیک های مختلف با دست به دست کردن توپ ۴۷۵ گرمی به دروازه حریف حمله می کنند. این ورزش هیجان انگیز که همیشه برای کشورهای اروپایی در بازی های المپیک و رقابت های جهانی مدال های رنگار نگی را به همراه دارد در کشور ما به علت سرمایه گذاری کم و بی توجهی باشگاه ها مورد بی مهری قرار گرفته و رشد قابل قبولی نکرده است. سال های نه چندان دور قبل از تجزیه کشور یوگسلاوی این کشور به همراه کشور آلمان قطب های بزرگ هندبال دنیا بودند و با استفاده از بازیکنان قدرتی و شوت های سنگین با اختلاف های زیاد تیم های مقابل را شکست می دادند.
در چند سال اخیر نیز تیم لهستان شگفتی ساز رقابت های جهانی شده است و با شکست دادن حریفانی پر قدرت نام خود را بر سر زبان ها انداخت.
پس از آن که تیم هندبال ایران در رقابت های آسیایی ۲۰۰۶ دوحه توانست مقام سوم را کسب کند روند رو به رشد هندبال کشورمان آغاز شده و اگر دو سال قبل در رقابت های تایلند با بدشانسی روبه رو نمی شد و تنها با اختلاف یک گل به قطر نمی باختیم می توانستیم برای نخستین بار پای در رقابت های جهانی بگذاریم. شاید یکی از دلایل اصلی استقبال کم و بی توجهی مردم به این ورزش، آشنا نبودن با آن و همچنین قوانین این ورزش باشد. با توجه به این که روز ۲۷ بهمن ماه تیم ملی هندبال ایران باید در تورنمنت بزرگ قهرمانی آسیا و مقدماتی رقابت های جهانی ۲۰۰۹ کروواسی شرکت کند بررسی اجمالی تاریخچه این ورزش در جهان و ایران و آشنایی با قوانین باعث شناخت بیشتری نسبت به این ورزش شده و می توان درک درستی از جایگاه واقعی هندبال ایران در آسیا پیدا کرد.
● تاریخچه هندبال در جهان
«هومر» تاریخ نویس مشهور یونانی در کتاب معروف خود از ورزش هندبال با نام «اورانیا» یاد کرده است و نخستین تصاویر مربوط به این بازی نیز که به سال ۶۰۰ قبل از میلاد روی یکی از دیوارهای قدیمی آتن حجاری شده بود در سال ۱۹۲۶ کشف شد. در قرن های شانزدهم و هفدهم میلادی خانم های دربار و شوالیه ها به این بازی که تغییر مختصری یافته بود می پرداختند.
در سال ۱۸۹۰ «کنراد کخ» معلم آلمانی هندبال را به صورت جدیدتری با نام «رافائل اشپیل» معرفی کرد که از آن پس هندبال را یازده نفره بازی می کردند.
در سال ۱۹۲۰ مقررات این ورزش توسط «هرمان» نخستین رئیس فدراسیون هندبال آلمان و «کارل شلنز» استاد دانشسرای عالی تربیت بدنی برلین تدوین شد و در کلاس های درس به مرحله اجرا درآمد. لذا پس از «شلنز» شاگردانش موجبات گسترش این ورزش را در سراسر آلمان فراهم آوردند. درکشورهای شمالی اروپا به دلیل سردی هوا، برای اجرای این ورزش در سالن، شکل تازه ای به آن داده شد که این امر باعث پیدایش هندبال هفت نفری امروزی شد. این ورزش بین سال های ۱۹۰۴ تا ۱۹۲۰ با استفاده از بعضی قوانین بازی فوتبال، در قاره اروپا توسعه بیشتری پیدا کرد و به همین دلیل «فوتبال» اثر بسیاری بر آن گذاشته است. پیش از تشکیل فدراسیون مستقل هندبال در آلمان، این ورزش به ضمیمه فدراسیون های ژیمناستیک و دوومیدانی اداره می شد اما سرانجام در سال ۱۹۲۸ فدراسیون بین المللی مستقل هندبال با یازده کشور عضو در آمستردام تشکیل شد. درسال ۱۹۳۱ کمیته بین المللی المپیک اجازه داد که هندبال جزو بازی های المپیک درآید و نخستین بازی های بزرگ و رسمی هندبال در المپیک سال ۱۹۳۶ در رشته یازده نفره مردان برگزار شد و کشورهای آلمان، اتریش و سوئیس به ترتیب مقام های اول تا سوم را کسب کردند. درسال ۱۹۵۴ نخستین رقابت های جهانی هندبال هفت نفره در سوئد برگزار شد. در حال حاضر فدراسیون بین المللی هندبال ۱۲۹ عضو دارد و هر تیم صاحب ۱۱ عضو رسمی است.
● هندبال در ایران
تاریخچه هندبال در ایران به سال ۱۳۴۴ شمسی بازمی گردد. در این سال دکتر علی محمد امیرتاش پس از پایان تحصیلات و فارغ التحصیلی در رشته تربیت بدنی و ورزش از کشور فرانسه به ایران بازگشت و نخستین گام ها را برای تأسیس فدراسیون هندبال از طریق کمیته ملی المپیک برداشت.
در سال ۱۳۴۷ تغییرات و سازماندهی جدیدی در اداره کل تربیت بدنی وزارت آموزش و پرورش پدید آمد که باعث شد ورزش هندبال مانند یکی از ورزش های رسمی آموزشگاه های کشور تصویب شود. با تصویب این ورزش قرار شد دکتر امیرتاش دو تیم هندبال در دبیرستان البرز تهران به صورت آزمایشی تشکیل و تمرین دهد. در همان سال هنگام برگزاری سمینار بررسی مسائل و مشکلات تربیت بدنی و ورزش آموزشگاه های کشور که رؤسای اداره های تربیت بدنی و فرمانداری های کل کشور حضور داشتند، دو تیم هندبال دبیرستان البرز با یکدیگر مسابقه دادند و این سرآغازی بود تا این که فدراسیون هندبال آموزشگاه های کشور شکل بگیرد. در مرداد ماه سال ۱۳۴۸ و شهریور ماه ۱۳۴۹ «لامیشل پائولینی» مربی تیم قهرمان هندبال فرانسه و عضو کمیته فنی فدراسیون هندبال فرانسه به ایران دعوت شد و در مدت اقامت خود تعداد زیادی از مربیان را آموزش داد و از این زمان هندبال ایران رشد مثبت خود را آغاز کرد و سرانجام در سال ۱۳۵۴ فدراسیون هندبال ایران تأسیس و مهندس هارون مهدوی به عنوان نخستین رئیس فدراسیون هندبال فعالیت خود را آغاز کرد.
● هندبال، ورزش سرعت و قدرت
هندبال یکی از ورزش های پرتحرکی است که در ردیف های ورزش های خشن قرار دارد و از مجموعه ای از مهارت ها و حرکات مثل دویدن، راه رفتن، پریدن، توقف کردن، عقب و جلو رفتن، پرتاب کردن و برخوردهای فیزیکی در دفاع و حمله تشکیل شده است. تحقیقات نشان می دهد که یک بازیکن هندبال در یک مسابقه ۴ هزار و ۸۲۹ متر را دویده و یا راه می رود. در هندبال رسیدن به یک حد مطلوب از آمادگی های عمومی تضمین کننده موفقیت ورزشکار خواهد بود. در ورزش هندبال داشتن قد بلند، جثه قوی و بزرگ بودن وجب دست فاکتورهای مهم برای یک هندبالیست محسوب می شود. اساسی ترین ویژگی بازیکن هندبال قد است که از نظر اهمیت در رأس هرم خصوصیات بدنی بازیکنان قرار دارد و عامل مهمی در اجرای مهارت های تدافعی و تهاجمی دارد و باعث افزایش کارایی تیم می شود. امروزه کشورهای اروپای شرقی با داشتن بازیکنانی سرعتی و قدرتی حرف اول را در هندبال دنیا می زنند. بازیکنان این تیم ها با داشتن تمام این فاکتورها با ارائه تکنیک های مختلف تیمی جذابیت این ورزش را در رقابت های بین المللی به نمایش می گذارند و در دو وقت ۲۰ دقیقه ای مفید با ارائه تاکتیک های مختلف به دروازه حریف حمله می کنند. در هندبال امروز دنیا سرعت بلوک شرق در برابر قدرت بلوک غرب قرارگرفته و در بین آنها کشورهایی موفق شده اند که تلفیقی از این دو را همراه داشته اند.
● جایگاه ایران در هندبال
با تأسیس فدراسیون هندبال ایران در سال ۱۳۵۴ نخستین گام برای پیشرفت این ورزش در کشور برداشته شد و تا سال ۱۳۶۱ رقابت های قهرمانی کشور به طور مرتب انجام شد. این رقابت ها از سال ۷۳ دوباره از سر گرفته شد و با تشکیل تیم های ملی در رده های مختلف سنی تلاش برای مطرح کردن این رشته ورزشی ایران در آسیا و جهان آغاز شد و در سال ۱۹۹۸ تیم ملی ایران به مقام چهارم رقابت های آسیایی بانکوک، مقام سوم تیم ذوب آهن در رقابت های آسیایی باشگاه های مردان و بالاخره مقام سومی – در بازی های آسیایی دوحه قطر از آن جمله هستند. تیم ایران دو سال قبل در رقابت های تایلند با بد شانسی و تنها با اختلاف یک گل مقابل قطر شکست خورد و نتوانست برای نخستین بار به جام جهانی صعود کند. گرچه هنوز هم هندبال ایران نتوانسته است جایگاه مناسبی در آسیا پیدا کند ولی بررسی آماری عملکرد تیم ملی هندبال ایران و نمایندگان باشگاهی ایران نشان می دهد که طی سال های گذشته هندبال ایران از رشد قابل توجهی برخوردار بوده است. علیرضا رحیمی رئیس فدراسیون هندبال که بیش از ۱۰ سال است که این فدراسیون را هدایت می کند با اعتقاد به این که هندبال ایران هیچ جایگاهی در جهان ندارد، می گوید: هندبال ایران پس از سال ها موفق به کسب مقام سومی بازی های آسیایی شد و می توانیم در آسیا به دنبال جایگاه مناسبی باشیم. یوری کلیموف سرمربی روس تیم ملی ایران نیز وقتی در برابر پرسش های ما درباره جایگاه هندبال ایران در جهان قرار گرفت، در حالی که می خندید گفت: هندبال ایران هیچ جایگاهی در دنیا ندارد و هندبال ایران برای رسیدن به جایگاه خودش در آسیا بسیار نیازمند کارها و اقدامات بسیاری است و به هیچ عنوان نباید درباره جایگاه جهانی هندبال ایران صحبت نکرد.
در همین حال کیوان صادقی مربی تیم ملی ایران با اعتقاد به این که تیم ملی هندبال ایران جزو ۴ تیم برتر آسیا است می گوید: در آسیا امروزه تیم کره جنوبی فراتر از این قاره کهن بازی می کند و همیشه از دیگر تیم ها سرتر بوده است. تیم کویت نیز به خاطر در اختیار داشتن صندلی فدراسیون هندبال آسیا در جایگاه بعدی هندبال آسیا قرار دارد و پس از این دو تیم بازیکنان ایرانی ثابت کرده اند که تیم هندبال ایران جزو ۴ تیم برتر آسیا است. اگر ما دو سال قبل در بازی های آسیایی تایلند بدشانسی نمی آوردیم با شکست تیم قطر می توانستیم برای نخستین بار در جام جهانی حاضر باشیم ولی تنها با اختلاف یک گل از این حضور محروم شدیم.
صادقی درباره علت موفقیت هندبال کشورهای بلوک شرق جهان می گوید: در کشورهایی مانند آلمان و لهستان بعد از فوتبال حرف اول را هندبال می زند و این رشته ورزشی سالهاست که در آن کشورها بازی می شود و آنها صاحب سبک و تکنیک هستند و نمی توانیم این کشورها را با کشور خودمان که فدراسیون هندبال آن تازه تأسیس است مقایسه کنیم. اگر می خواهیم در هندبال پیشرفت داشته باشیم باید از علم روز دنیا و بازیکنان و مربیان طراز اول دنیا استفاده کنیم و با یک برنامه ریزی منسجم و ۵ ساله و با تکیه به پتانسیل خوبی که در هندبال داریم و سرمایه گذاری باشگاه ها جایگاه مناسبی را در آسیا پیدا کنیم.
● اصفهان ، سکوی پرتاب به جام جهانی
تاچند روز دیگر تیم ملی هندبال ایران در یک تورنمنت بزرگ به مصاف حریفان می رود. رقابت های قهرمانی آسیا این بار با حضور بهترین های آسیا در اصفهان برگزار می شود. در این رقابت ها سه تیم برتر راهی رقابت های جهانی ۲۰۰۹ کروواسی می شوند. برگزاری این رقابت ها در اصفهان فرصت خوبی است تا تیم هندبال ایران با استفاده از شرایط میزبانی برای نخستین بار راهی رقابت های جهانی شود.
چند روز قبل این رقابت ها قرعه کشی شد و ایران در گروه اول با تیم های کویت، چین و بحرین همگروه شد و باید به مصاف این تیم ها برود. تیم کویت که یکی از قطب های اصلی هندبال آسیاست از امیدهای صددرصد صعود به رقابت های جهانی است و تیم ایران باید با شکست حریفان دیگر به عنوان تیم دوم به مصاف تیم دوم گروه دیگر رفته و با غلبه بر آن تیم پای در رقابت های جهانی بگذارد.
یوری کلیموف سرمربی تیم ملی هندبال ایران هنوز اطلاعی از قرعه کشی رقابت ها نداشت و زمانی که نام تیم های همگروه ایران را از زبان خبرنگار ما می شنید درباره میزان شانس صعود ایران با اندکی تأمل گفت: کار سختی را پیش رو داریم و تیم های قدرتمندی در گروه ما هستند و من امیدوارم بتوانیم به عنوان تیم دوم از این گروه صعود کنیم و تلاش خواهیم کرد با انجام دیدارهای تدارکاتی با تیم های باشگاهی کشور تیم را به اوج آمادگی برسانیم و نمی توانم در این زمینه پیش بینی کنم و تمام تلاشمان را خواهیم کرد که به نظم تیمی مناسب برسیم.
در همین حال علیرضا رحیمی رئیس فدراسیون با اعتقاد به این که همه تیم های شرکت کننده در این رقابت ها خوب و قوی هستند می گوید: با توجه به این که ما در بازی های آسیایی مقام سوم را کسب کردیم با آمادگی کامل و برای صعود به جام جهانی در این رقابت ها شرکت می کنیم. دوم شدن تیم ایران در گروه خودش نقطه نظر مشترکی است که تمام مربیان و مسئولان به آن اذعان دارند و معتقدند که دراین گروه کویت اول خواهد شد و تیم ایران باید تلاش کند تا با عبور از سد تیم های پرقدرت چین و بحرین به عنوان تیم دوم صعود کند. کیوان صادقی مربی تیم ملی با اشاره به قدرتمند بودن بازیکنان تیم چین می گوید: بازیکنان چین اردوهای زیادی را پشت سر گذاشته اند و با توجه به داشتن فاکتورهایی مانند قدبلند و سرعت زیاد، حریف بسیار سختی برای ایران هستند ولی معتقدم ما توانایی شکست این تیم را داریم. در رقابت های آسیایی به واقع یک سرو گردن از تیم های دیگر بالاتر بودیم و همیشه جزو ۴ تیم برتر آسیا هستیم. وی درباره شانس صعود ایران می گوید: با توجه به شناخت خوبی که از حریفان پیدا کرده ایم می توانیم به عنوان تیم دوم از گروه خودمان صعود کنیم و به مصاف تیم دوم گروه دیگر که به احتمال زیاد ژاپن است برویم و با شکست آنها طلسم نرفتن به جام جهانی را بشکنیم.
دیدن این رقابت ها از نزدیک کمک فراوانی به شناخت این ورزش پرهیجان می کند و گام مثبتی خواهد بود تا جوانان زیادی به این ورزش گرایش پیدا کنند. با جذب جوانان به این ورزش می توان با یک برنامه ریزی منسجم و هدفمند و حمایت باشگاه ها ورزش هندبال ایران را در سطح آسیا مطرح کرد و برگ دیگری به افتخارات ورزش کشور اضافه کرد.
