لطفاً يك پرس چلوكباب با يكدوغ، نه ببخشيد با يك نوشابه بياوريد.
* آقا لطفاً يك پيتزاي مخصوص خانواده با يك نوشابه خانواده؛ نارنجي باشدلطفاً.
* يك كيك بدهيد با يك نوشابه قوطي…
ما، نوشابه‌خورتر ين ملت دنيا هستيم. مي‌گويند42 ليتر درسال براي هر نفر. اين در حالي است كه ميانگين سرانه مصرف نوشابه در جهان 10 تا 12 ليتر است. مصرف زياد نوشابه خطرات زيادي از قبيل چاقي، افزايش احتمال ابتلاي به ديابت وبيماري‌هاي قلبي و بيماري‌هاي معده و نيز پوكي استخوان رابه‌دنبال دارد.
يكي از خواص ديگر نوشابه آن است كه اين تركيب، به شدت اسيدي است و مصرف مداوم آن باعث ايجاد نوع يسايش در دندان‌ها به نام سايش شيميايي يا به قول دندانپزشك‌ها erosion مي‌شود.
در آمريكا طي سال‌هاي 2004و2005 روي 900 نوجواني كه به مدرسه راهنمايي مي‌رفتند پژوهشي بلندمدت انجام شد و نتيجه آن‌كه اخيراً منتشر شده حاكي از آن است كه 30درصد اين نوجوان‌ها، به سايش شيميايي دندان ناشي از مصرف مداوم نوشابه دچار شدهاند.
ميناي دندان، خارجي‌ترين و درعين حال مستحكم‌ترين قسمت‌هاي بافت دندان است. اين تركيب همچنين يكي ازسخت‌ترين مواد موجود در كره زمين محسوب مي‌شود. اما اگراين لايه به‌طور مرتب مورد حمله مواد اسيدي قرار بگيردشسته شده و به‌صورت شيميايي دچار سايش و تحليل مي‌شود،به‌اين اتفاق در اصطلاح « سايش شيميايي دندان» گفته مي‌شود. با از بين رفتن يا نازك شدن ميناي دندان كه در اثرسايش شيميايي اتفاق بيفتد دندان حساس مي‌شود و در مواجهه با انواع تحريك‌هاي محيطي از جمله گرما، سرما و مواد ترش وشيرين احساس درد خواهد كرد. مينا لايه محافظت‌كننده و عايقدندان محسوب مي‌شود.
جداي از اين علامت ( حساسيت دندان‌ها به محرك‌هاي محيطي) علائم ديگري نيز وجود دارد كه مي‌توان به كمك آنهاسايش شيميايي در دندان‌ها را حدس زد. يكي از مهم‌ترينعلامت‌ها، ايجاد برجستگي‌ها و فرورفتگي‌هاي ي در سطح دنداناست. به عبارتي با شروع سايش شيميايي در دندان، مينا درمناطقي از دندان‌ها از بين رفته و سطح ميناي باقيمانده رويدندان از سطح صاف و صيقلي يك دندان سالم به يك سطح پر ازبرجستگي و فرورفتگي تبديل مي‌شود.
اين اتفاق در سطح جونده دندان‌ها هم اتفاق مي‌افتد و باشسته شدن مينا از اين نواحي اين لبه‌هاي برنده به سطوحيصاف تبديل مي‌شوند. با پيشرفت سايش، ظاهر دندان‌ها تغييرمي‌كند. عاج دندان رنگي زرد‌تر و تيره‌تر از مينا دارد ودرنتيجه دندان‌هايي كه دچار سايش شدهاند به رنگي تيره‌تراز رنگ‌هاي طبيعي ديده مي‌شوند. نواحي طوق دندان (ناحيهاتصال دندان‌ها به لثه) نيز يكي از ديگر نواحي مستعد برايسايش‌هاي شيميايي هستند. در اين نواحي سايش‌هاي شيمياييبه‌صورت ايجاد يك ضايعه« كاسه‌اي شكل» ديده مي‌شوند.
عوامل ايجاد‌كننده سايش‌هاي شيميايي
هر بار كه شما غذايي ترش يا اسيدي مي‌خوريد يا نوشابه‌و آبميوه‌هاي اسيدي مي‌نوشيد، ميناي دندان شما براي چندلحظه شسته شده، نرم‌تر از قبل مي‌شود و مقداري از موادمعدني خود را از دست مي‌دهد. در همين حال بزاق دهان شماشروع به فعاليت كرده به آهستگي محيط دهان را از حالت اسيديبه حالت خنثي در مي‌آورد و ميناي دندان فرصت خواهد يافت تامواد معدني از دست رفته خود را دوباره بازسازي كند.
اگر محيط دهان مرتب به حالت اسيدي دربيايد؛ يعني شمايكي از افرادي باشيد كه به‌طور دائم از خوراكي‌هاي اسيدياستفاده مي‌كنيد، بزاق دهان و ميناي دندان شما فرصتي برايايجاد تعادل و بهبود وضعيت مواد معدني از دست رفته نخواهنديافت. به عبارتي ذرات كوچك از ميناي دندان به مرور زمانشسته مي‌شود و با گذشت زمان لايه‌اي از ميناي دندان از بينخواهد رفت.
ميزان اسيدي بودن مواد را با عاملي به‌نامPH، مشخصمي‌كنند. كم شدنPH و رفتن اين عدد به سمت صفر نشان دهندهبالارفتن ميزان اسيديته آن ماده است. در جدول، مقداراسيديته گروهي از مواد اسيدي نشان داده شده است.
اسيديته مواد يادشده در اين جدول بالاست و افرادي كهبه‌صورت عادتي از يك يا چند نوع از اين مواد استفادهمي‌كنند، در معرض خطر سايش شيميايي هستند. طبق اطلاعاتموجود در جدول، نوشابه‌هاي گازدار بعد از سركه و آبليمو،در گروه مواد بسيار اسيدي قرار مي‌گيرند.
جداي از مواد خارجي كه با ورود به دهان و ايجاد خاصيتاسيدي، باعث سايش شيميايي دندان‌ها مي‌شوند، عواملي نيزممكن است به‌صورت داخلي دندان‌ها را تحت سايش شيميايي قراردهند. تمام بيماري‌هايي كه به بازگشت اسيد از معده به مريو سپس به دهان منجر شوند، مي‌توانند سايش شيميايي دندان‌هارا ايجاد كنند.
«ريفلاكس مري-معده» يكي از اين بيماري‌هاست كه مبتلايانبه آن در اصطلاح ترش مي‌كنند يا سوزش سر دل دارند و بهعبارتي اسيد از معده به مري و در موارد شديد به دهان بازمي‌گردد: تكرار و عدم‌درمان اين بيماري موجب تماس مداوماسيد معده با دندان‌ها شده و سايش شيميايي آنها را موجبمي‌شود.
استفراغ‌هاي مداوم و كلر كه دائماً اسيد معده را بهدهان برمي‌گرداند از ديگر عوامل ايجاد‌كننده سايش‌هايشيميايي دندان است. افرادي كه به بي‌اشتهايي عصبي دچارهستند، از اين گروه‌اند. آنها معمولاً پس از صرف غذا بهاستفراغ دچار مي‌شوند. اين عوامل به‌عنوان زمينه‌هاي خطرساز براي ايجاد سايش‌هاي شيميايي دندان‌ها شناخته شدهاند:
* مصرف مداوم آب مركبات( بيش از 2وعده در روز)
* مصرف مداوم نوشابه‌هاي گازدار( بيش از 4تا6 وعده درهفته)
* اختلالات بلع و استفراغ‌هاي مكرر
* دندانقروچه
* مصرف نوشابه‌هاي ورزشي و انرژي‌زا( بيش از يكبار در هفته)
* مصرف مرتب سركه
* وجود علائم ياسابقه ريفلاكس معده به مري
راه‌هاي جلوگيري
براي مقابله با سايش‌هاي شيميايي دندان اين نكات رارعايت كنيد:
1 * حتي‌المقدور از ميزان مصرف مواد اسيديو اسيدزا كم كنيد: مواد اسيدي بايد به سرعت نوشيده شوند واز مصرف جرعه جرعه آن بپرهيزيد. استفاده از ني كمك مي‌كندتا خطر سايش‌هاي شيميايي كمتر شود. همچنين بيماري ريفلاكسخود را با كمك پزشك درمان كنيد.
2 * مكانيسم دفاعي دهان خود را تقويت كنيد: بزاقدهانتان را افزايش دهيد. بزاق به خنثي كردن محيط دهان كمكمي‌كند. هرچه مقدار بزاق بيشتر باشد، محيط دهان زودتر بهحالت خنثي برمي‌گردد. بزاق مملو از كلسيم و فسفر است. اينمواد باعث مي‌شوند كه ميناي دندان مستحكم و قوي باقيبماند. مي‌توان به كمك آب نبات‌ها و آدامس‌هاي بدون شكر،بزاق دهان را تحريك به ترشح كرد.
3 * به كمك « فلورايد» استحكام و مقاومت دندان‌هاي‌تنرا بالا ببريد: روزانه از محلول دهان شويه فلورايد استفاده كنيد. از فلورايدتراپيهاي حرفه‌اي در مطب دندانپزشكي لااقل 2 بار در سال براي استحكام دندان‌هاي‌تان بهره ببريد.
4 * محيط دهانتان را خنثي كنيد: اگر احساس مي‌كنيد سوزشسردل داريد يا ترش مي‌كنيد، مي‌توانيد از قرص‌هاي بدوننسخه‌اي كه براي رفع اين مشكل وجود دارند استفاده كنيد تااز ورود اسيد معده به دهانتان جلوگيري كنيد. بعد از مصرفخوراكي‌هاي اسيدي، تكه‌اي پنير بجويد و آن را براي چندلحظه در دهانتان نگه داريد. پنير حاوي كلسيم و فسفر فراواناست و به بازسازي مجدد ميناي دندانتان كمك مي‌كند.
5 * عوامل ساينده را كاهش دهيد: از مسواك نرم استفادهكنيد و به آرامي مسواك بزنيد. هرگز بلافاصله بعد از مصرفمواد اسيدي مسواك نزنيد. آب كشيدن دهان د راين مواقع بهتراز مسواك زدن دندان‌هاست.
