لیپیدها

لیپیدها گروهی از ترکیبات بیولوژیکی محلول در حلال های آلی هستند.عمده لیپیدها اسیدهای چرب،تری گلیسیریدها (ترایسیل گلیسرول ها)،فسفولیپیدها،گلیکولیپیدها (اسفنگولیپیدها)،استرول ها و دیگر ترکیبات مشابه همچون پرینوید ها،ویتامین های محلول در چربی و موم ها هستند که هر کدام از آنها از تعدادی زیادی زیر مجموعه تشکیل شده اند.

به طوری که می توان گفت بیش از 1000 ترکیب مختلف در علم شیمی موجود است که می توان آنها را جزو خانواده لیپیدها به حساب آورد.

لغت چربی (fat ) به تری گلیسریدهایی اطلاق می شود که از سه مولکول اسید چرب متصل به یک مولکول گلیسرول تشکیل شده باشد.انرژی حاصل از چربی ها تقریباً برابر با 9 کالری در هر گرم است که بیش از 2 برابر انرژی برخاسته از یک گرم هیدرات کربن یا پروتئین است.

ترایسیل گلیسرول ها ابتدا در بدن در آدی پوسیت ها یا همان سلولهای چربی ذخیره می شوند.این مواد و دیگر لیپیدها در جریان خون در فرم لیپو پروتئین ها نقل و انتقال می یابند.از انواع لیپوپروتئین ها می توان به کیلومیکرون ها، لیپوپروتئین ها با دانسیته بسیار پایین) VLDL)،لیپوپروتئین ها با دانسیته کم(LDL) و لیپوپروتئین ها با دانسیته بالا((HDL اشاره کرد.

عملکرد در بدن:لیپید ها کارهای مختلفی را در بدن انجام می دهند.ترایسیل گلیسرول ها در بدن به عنوان منبع انرژی و عایق حرارتی به مصرف می رسند.فسفو لیپید ها،گلیکولیپیدها و کلسترول به عنوان واحدهای اصلی سازنده انواع غشاها و لیپوپروتئین ها به کار می روند.همچنین این مواد می توانند به دیگر ترکیبات حیاتی مهم مثل پلاکت ها،پروستاگلندین ها،دیاسیل گلیسرول ها،سرامید ها و هورمونهای استروئیدی تبدیل شوند.

کلسترول نیز به اسیدهای صفراوی تبدیل می شود.وجود اسیدهای صفراوی به هضم راحت مواد غذایی کمک می کند.ویتامین های محلول در چربی هم نقش بسیار مهمی را در بینایی و تنظیم سلولی(ویتامینA)،جذب موثر کلسیم(ویتامین (D،انعقاد خون(ویتامین K) و حفاظت از غشای سلولی در برابر فساد اکسیداتیو(ویتامینE و کاروتنوئید ها) ایفا می کنند.

عوارض ناشی از کمبود:تنها تعدادی از لیپید ها هستند که وجود آنها در رژیم غذایی لازم است.این لیپیدها،اسید های چرب ضروری (اسید لینولئیک و اسید آلفا- لینولئیک) و ویتامین های محلول در چربی (A,D,E,K ) و لیپیدهای ویژه ای هستند که در شرایط خاص به آنها نیاز است.از جمله شرایط خاص می توان به اوایل طفولیت و زمانهایی اشاره کرد که در آن گوارش و جذب مواد غذایی به طور کامل صورت نمی گیرد.

مقدار توصیه شده:در سال 1995 انجمن راهنمایی های رژیمی در امریکا به مردم توصیه کرد که میزان کالری به دست آمده از چربی در رژیم غذایی روزانه نباید بیش از 30% از کل کالری مصرفی باشد که برای رسیدن به این هدف باید رژیم غذایی روزانه بر اساس مواد غذایی کم چرب و افزایش مصرف حبوبات،سبزیجات و میوه جات باشد.از هرم های غذایی نیز که به مردم در انتخاب غذایشان کمک می کند چنین بر می آید که باید از مصرف کلسترول و چربی های اشباع شده در رژیم های غذایی کاست.البته نکته ای که نباید فراموش کرد این است که در کنار همه این موارد برای حفظ سلامتی و رسیدن به یک وزن مناسب کالری مصرفی باید متناسب با فعالیت فیزیکی باشد.اما محدودیت مصرف چربی نباید در نوزادان و کودکان زیر 2 سال انجام شود.بعد از این سنین باید کودکان به تدریج به رژیم های کم چرب عادت کنند تا در بزرگسالی با مشکلات قلبی- عروقی و چاقی کمتری مواجه شوند.

عوارض ناشی از مصرف زیاد:عمده مشکل ناشی از مصرف بیش از حد لیپیدها اضافه وزن و چاقی است.البته مصرف بیش از حد ویتامین های A و D نیز مسمومیت های خاصی را در بدن ایجاد می کند.

مصارف پزشکی:اغلب داروهای خوراکی و تزریقی دارای مقداری چربی به عنوان منابع انرژی و اسید های چرب ضروری هستند.مکمل های غنی از اسیدهای چرب غیر اشباع(روغن ماهی) نیز در درمان تصلب شرایین استفاده می شود که البته این امر باید تحت نظارت پزشک انجام شود.

تحقیقات اخیر:بیشترین تحقیقاتی که امروزه صورت می گیرد فهم بهتر نقش ژنتیک،رژیم غذایی و روش زندگی مخصوصاً فعالیت فیزیکی در احتمال ابتلا به چاقی،بیماری های قلبی – عروقی و سرطان است.

با افزایش اطلاعات مردم در این زمینه صاحبان صنایع غذایی می کوشند تا با کاهش چربی و درصد اسید های چرب اشباع در محصولات تولیدی خود جایگاه ویژه ای در بازار مصرف برای خود بیابند