روی ( ZN ) به فراوانی در بدن انسان توزیع شده است و بعد از آهن ، فروانترین عنصر جرئی در بدن می باشد . قابل دسترس ترین شکل روی ، در گوشت حیوانات به خصوص گوشت قرمز و ماکیان وجود دارد ، شیر منبع خوبی از روی است ولی دریافت زیاد کلسیم از شیر می تواند با جذب آهن و روی تداخل کند .
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز، جذب روی ZN در بارداری و شیردهی کمی افزایش می یابد . عوامل متعدد غذایی بر جذب روی اثر دارند . فیتات سبب کاهش جذب روی می شود . مس و کارمیوم با روی رقابت می کنند بنابراین سبب کاهش جذب روی می شوند ، دریافت زیاد کلسیم غذایی ، جذب روی و تعادل آن را کاهش می دهد .
همچنین ، اسید فولیک ممکن است در صورت دریافت کم روی ، جذب آن را کاهش دهد . جذب روی ممکن است با گلوکز یا لاکتوز یا با پروتئین سویا به تنهایی یا مخلوط با گوشت گاو افزایش یابد . روی مانند آهن در شیر مادر بهتر از شیر گاو جذب می شود .
عنصر روی ZN :
کوتاهی قد بر خلاف تصور بسیاری از افراد ، بیش از آنکه تحت تاثیر ژنتیک باشد ، شدیداً تحت تاثیر تغذیه نامناسب است . در دهه های گذشته رشد باور نکردنی قد کودکان مهاجران آسیایی که در کشورهای اروپایی متولد و بزرگ شده بودند نشان داد که رشد ناکافی قد و والدین آنها به خاطر ژنتیک نبوده بلکه علت آن تغذیه نامناسب بوده است .
کوتاهی قد ممکن است در دو مرحله قبل از تولد( مرحله جنینی ) و پس از تولد و یا هر دو مقطع اتفاق بیفتد . در دوران بارداری نقش مادر اهمیت ویژه ای دارد ، به طوری که مشخص شده مصرف نا کافی ریز مغزی به علاوه نوشیدن الکل و استعمال دخانیات در دوران بارداری به رشد ناکافی و کم وزنی کودک در هنگام تولد می انجامد .
علاوه بر انرژی ( که بخش مهمی از آن از کربوهیدرات ها یعنی قندهای ساده و مرکب تامین می شود ) و چربی و پروتئین ( که این سه به نام درشت مغذی ها شناخته می شوند ) دریافت کافی ریز مغذی های مختلف یعنی ویتامین ها و املاح نیز برای رشد کافی و مناسب کودکان شناخته شده اما اینکه کدامیک از آنها بیشترین تاثیر را در رشد ناکافی کودکان دارند ، هنوز به طور کامل مشخص شده است .
برخی مطالعات نقش کمبود ( حتی کمبود متوسط یا خفیف ) روی ZN( یکی از ریز مغذی ها که از طریق غذا به بدن می رسد ) . را در کاهش رشد قد ی نشان داده اند .
کمبود متوسط تا شدید ویتامین A ، آهن ، کلسیم و ید نیز در عدم رشد کافی کودکان نقش شناخته شده ای دارند . کمبود روی تا حدود زیادی به ناکافی بودن آن در رژیم غذایی ، جذب ناکافی و اختلال در جذب و یا از دست رفتن روی در رژیم غذایی ( هنگام اسهال ) بستگی دارد .
در اوایل قرن بیستم ، کمبود شدید روی ZN بدلیل عوارضی همچون کوتاهی قد ، کمی رشد غدد بدن ( بویژه غدد جنسی ) ، اختلال عملکرد ایمنی ، اختلالات پوستی ، نقض عملکرد شناختی و بی اشتهایی شناخته شد .
تخمین زده می شود که کمبود روی ZN حدود یک سوم از جمعیت دنیا را مبتلا کرده و ۱۶% از عفونت های دستگاه تنفس تحتانی ، ۱۸ % ابتلا به مالاریا ، ۱۰% از بیماریهای اسهال و در مجموع ۴/۱ % ( ۸/۰ میلیون نفر ) از موارد مرگ و ۲۸ میلیون مورد از رشد بازماندگی کودکان در دنیا مربوط به کمبود روی ZN باشد . البته کمبود شدید این ماده نادر بوده و در اغلب موارد ، کمبود خفیف و متوسط است .
منابع مهم روی : گوشت ها ، حبوبات ، مغز دانه ها و غلات کامل می باشند .
لازم به یادآوری است که مصرف فراوان روی ( بصورت مکمل ) بدون رژیم غذایی مناسب برای کودک ، نه تنها موجب افزایش و تسریع رشد نمی شود بلکه با ایجاد مسمومیت و احتمالاً رقابت هنگام جذب مواد مغذی مختلف ، موجب بدتر شدن وضعیت رشدی نیز می گردد .
با توجه به مطالب گفته شده ، مصرف غذا در حد متعادل و مناسب و از تمام گروههای غذایی بسیار مهم است . غلات ، از منابع با ارزش تامین کننده انرژی ، بخشی از پروتئین مورد نیاز ، برخی ویتامین های ضروری و بعضی املاح مهم برای بدن هستند .
متاسفانه در غلات و بویژه در پوست آنها ، علاوه بر تمام مواد با ارزش ، موادی هم به نام فیتات وجود دارند که از جذب آهن ، کلسیم و روی ZN آنها تا حدود زیادی جلوگیری می کنند .
چنانچه نان های سبوسدار باشند و بخوبی تجزیه شوند ، مقدار زیادی از فیتیات تجزیه شده و به مواد قابل جذب تبدیل می گردد .
مصرف نان هایی که بخوبی تخمیر شده اند ، بعلت مداخله نا مناسب در جذب املاح و به ویژه روی ZN ممکن است باعث کوتاهی قد شده و یا این مشکل را تشدید کنند .
منبع :
– Food , Nutriton & Diet therapy keraus 2008
– مجله دنیای تغذیه ۷۷
