کوآنزیم Q10 که “یوبی کوئینون” هم نامیده می شود، یک آنتی اکسیدان قوی است که در غشای داخلی میتوکندری تمام بافت ها یافت می شود و برای اولین بار توسط محققان در سال ۱۹۵۷ از میتوکندری گاو جدا شد.
نام آن از کلمه “Ubiquitous” به معنای “حاضر در همه جا” گرفته شده است.
در حقیقت کوآنزیم Q10 که نام شیمیایی آن “۲ و ۳- دی متوکسی ۵- متیل بنزوکوئینون” می باشد، ترکیبی محلول در چربی است و ساختمان آن شبیه ویتامینK می باشد.
عملکردهای کوآنزیم Q10 در بدن
* در تولید انرژی داخل سلولی نقش حیاتی دارد. وظیفه آن در انتقال الکترون ها در زنجیره انتقال الکترون میتوکندری ها و کمک به سنتز آدنوزین تری فسفات در غشای آن ها می باشد.
* یک آنتی اکسیدان محلول در چربی است که از ** داسیون لیپیدهای غشایی جلوگیری کرده، به تثبیت غشای سلول کمک می کند و سبب حفظ استحکام و عملکرد سلول می شود.
* سبب تحریک سیستم ایمنی بدن می شود.
تولید و جذب
این کوآنزیم در تمام سلول های بدن به ویژه در قلب، کبد، کلیه و لوزالمعده از اسید آمینه تیروزین ساخته می شود و نقش مهمی را در تولید انرژی داخل سلولی آن ها دارد.
برای سنتز این ماده در بدن به چندین کوفاکتور از جمله ویتامین های B12, B6, B2، اسید فولیک ، نیاسین، پانتوتنیک اسید و ویتامین C نیاز است. توانایی تولید کوآنزیم Q10 در بدن با افزایش سن کاهش می یابد.
جذب کوآنزیم Q10 موجود در غذا (یا مکمل ها) از روده باریک و تحت تاثیر حضور غذا صورت می گیرد، یعنی با معده خالی، کمتر و به همراه غذای چرب، بیشتر جذب می شود.
منابع غذایی Q10
این کوآنزیم می تواند از غذاها یا مکمل ها به دست آید، اما در بدن نیز تولید می شود.
منابع غنی آن عبارتند از: ماهی های چرب، مرغ، گوشت قرمز ، دل و جگر و قلوه.
سایر منابع آن شامل: غلات سبوس دار ، سویا، بادام زمینی ، آجیل، روغن کانولا و روغن سویا ، جوانه گندم ، تخم مرغ و سبزی جات به ویژه اسفناج و بروکلی است.
مقادیر مورد نیاز
میزان توصیه شده این کوآنزیم به شرح ذیل است:
* برای افراد سالم: حدود ۳۰ تا ۶۰ میلی گرم در روز
* برای افراد مبتلا به نارسایی قلب و فشار خون بالا: حدود ۵۰ تا ۱۵۰ میلی گرم در روز
علل کمبود کوآنزیم Q10
* دریافت ناکافی به ویژه اگر نیاز به آن در اثر یک بیماری افزایش یابد.
* تولید ناکافی در بدن در نتیجه افزایش سن یا کمبود مواد معدنی مورد نیاز برای سنتز آن
* نقص های ژنتیکی یا اکتسابی در سنتز یا متابولیسم
* تداخلات دارویی
مصرف مکمل کوآنزیم Q10
به دلیل اینکه کوآنزیم Q10 محلول در چربی است، وقتی به صورت کپسول های ژله ای نرم روغنی مصرف شود، نسبت به فرم های دیگر مکمل آن مثل قرص ها و کپسول ها، جذب بهتری خواهد داشت.
البته مصرف مکمل کوآنزیم Q10 در زنان باردار و شیرده و کودکان توصیه نمی شود.
عوارض جانبی:
به نظر می رسد کوآنزیم Q10 کاملا بی خطر باشد، اما گاهی در دوزهای بالاتر از ۲۰۰ میلی گرم در روز، بروز علایم خفیف گوارشی مانند:
تهوع و علایمی مانند گیجی و راش های پوستی حاصل از مصرف آن گزارش شده است.
تاثیر کوآنزیم Q10 بر بیماری ها
فشار خون بالا: تحقیقات نشان می دهند که دریافت کوآنزیم Q10 به عنوان یک درمان کمکی در افراد مبتلا به فشار خون بالا، سبب کاهش فشار خون سیستولیک و دیاستولیک می شود.
بهبودی بعد از سکته قلبی: مطالعات نشان داده اند که دریافت مکمل کوآنزیم Q10 به طور قابل توجهی از بروز مشکلات وابسته به قلب بعد از سکته قلبی، مانند حملات آنژین صدری، آریتمی، حمله مجدد قلبی و یا *** های ناشی از آن می کاهد. همچنین هنگامی که این مکمل به همراه ماده معدنی “سلنیوم” دریافت شود، برای افراد بعد از سکته قلبی مفید خواهد بود. البته باید توجه داشت که بعد از حمله قلبی، هر گونه گیاه دارویی یا مکمل زیر نظر پزشک مصرف شود.
بیماری پارکینسون: به نظر می رسد مصرف کوآنزیم Q10 در افراد مبتلا به بیماری پارکینسون، منجر به کند شدن پیشرفت این بیماری می شود.
دیابت: مطالعات نشان می دهند که داروهای خوراکی کاهند قند خون مانند Glyburide و Tolazamid ممکن است از تولید طبیعی کوآنزیم Q10 در بدن جلوگیری نمایند. همچنین شواهد نشان می دهند استفاده از این کوآنزیم در بهبود کنترل قند خون در افراد دیابتی موثر است. پس در صورت دریافت مکمل کوآنزیم Q10 ممکن است نیاز به کاهش دوز دارو درمانی باشد.
سرطان: کوآنزیم Q10 با افزایش قدرت سلول های سیستم ایمنی، سلول های سرطانی را از بین برده و از تکثیر آن ها پیشگیری می نماید.
میگرن: تحقیقات نشان داده اند که دریافت روزانه کوآنزیم Q10 سبب کاهش دفعات و طول مدت حمله های میگرنی شده است.
جراحی قلب: مطالعات نشان داده اند که دریافت مکمل های خوراکی کوآنزیم Q10 دو هفته قبل از عمل جراحی قلب، اثر مثبتی در بهبود عملکرد قلب بعد از جراحی دارد و مدت زمان اقامت در بیمارستان را کوتاه می کند.
نارسایی احتقانی قلب(CHF): برخی مطالعات نشان می دهند که کوآنزیم Q10 می تواند در درمان نارسایی احتقانی قلب مفید باشد. اما به یاد داشته باشید که از این ترکیب در کنار درمان های متداول استفاده می شود، نه جای آن ها. برخی علایم شایع مرتبط با این بیماری، گردش خون ناکافی، تنفس کوتاه، خستگی و ادم می باشند و از علل متداول CHF می توان به بیماری عروق کرونری، حمله قلبی، فشار خون بالا، افزایش سن و کاردیو میوپاتی (اختلال عضله قلب) اشاره نمود. افراد مبتلا به CHF نسبت به افراد سالم، سطح کوآنزیم Q10 کمتری در سلول های عضلانی قلب خود دارند.
کاردیومیوپات: این بیماری، یک نام عمومی است و به حالتی اطلاق می شود که عضله قلب دچار اختلال شود. برخی مطالعات پیشنهاد می کنند که مکمل کوآنزیم Q10 برای برخی از فرم های کاردیومیوپات یا بیماری های عضله قلبی مفید است.
سایر بیماری ها: تحقیقات دیگر درباره ی اثرات بالقوه کوآنزیم Q10 بر سرطان سینه ، ایدز، بیماری های اطراف دندان و آلزایمر در حال انجام است.
