پروتئین ها از پرطرفدار ترین مکمل های غذایی ورزشی می باشند.مکمل های پروتئینی باعث بهبود تعدیل نیتروژن بدن وافزایش توده عضلانی ، جلوگیری از تجزیه پروتئین در حین تمرینات بلند مدت ، افزایش سنتز دوباره گلیکوژن عضلات پس از تمرین و جلوگیری از کم خونی ورزشی از طریق افزایش سنتزهموگلوبین ، میوگلوبین ، آنزیم های اکسیداتیو و میتوکندری در حین تمرینات هوازی می شوند.هرچند این موضوع که ورزشکاران به میزان پروتئین بیشتری نیاز دارند یا نه ،
هنوز کاملاً روشن نیست.البته با توجه به تحقیقات اخیر صورت گرفته توسط کالج پزشکی ورزشی آمریکا ، اتحادیه علوم غذایی آمریکا و محققین علوم غذایی کانادا در یک موضع مشترک در مورد تغذیه ورزشکاران ، به این نتیجه رسیده اند که افراد بسیار فعال از نظر بدنی به میزان بیشتری پروتئین نسبت به سایرین در روزنیاز دارند.(میزان پروتئین مورد نیاز برای افراد معمولی 8/0 تا 1 گرم در روز به ازای هر کیلوگرم وزن بدن می باشد.)کارشناسان این گروه ها میزان مصرفی پروتئین را در ورزشکاران قدرتی تقریباً 6/1 تا 7/1 گرم و برای ورزشکاران استقامتی 2/1 تا 4/1 گرم در روز به ازای هر کیلوگرم وزن بدن توصیه کرده اند.بر خلاف این اظهار نظر، آکادمی ملی علوم آمریکا اذعان داشته است که با توجه به کمبود شواهد عینی ،افرادی که از سلامت جسمانی برخوردارند چه در ورزشهای استقامتی و چه در ورزشهای قدرتی نیازی به مصرف پروتئین اضافی ندارند و اگر بدن فرد نیازی به پروتئین اضافی داشته باشد این مقدار از طریق غذای مصرفی روزانه تامین می شود، پس هیچ نیازی به مصرف مکمل های پروتئینی نمی باشد.
نظریه توجیه کننده افزایش کارایی آمینو اسیدها
چنین بیان می شود که آمینو اسیدها از طرق مختلف از جمله افزایش ترشح هورمون های آنابولیک ، تعدیل مصرف سوخت در بدن درحین تمرین ، جلوگیری از اثرات نامناسب بیش تمرینی (Overtraining) و کاهش خستگی ذهنی موجب افزایش کارایی بدن می شوند.صد البته که این نظریه اثبات شده نیست و نکات مبهم بسیاری را در بر دارد.در ادامه چنـــدین نوع از شناخته شده ترین این ترکیبات را به طور خلاصه مورد بررسی قـــــرار
می دهیم.
تریپتوفان(Tryptophan)
گفته می شود که مکمل تریپتوفان باعث افزایش تولید سروتونین (Serotonin) می شود که خود باعث تعدیل درد در هنگام تمرینات با شدت بالا می شود.البته با توجه به تحقیقات به عمل آمده نشان داده شده است که مصرف مکمل تریپتوفان در افزایش کارایی ورزشکاران مؤثر نمی باشد.
اسیدهای آمینه با زنجیره شاخه دار(BCAA)
چنین فرض می شود که مکمل BCAA (Branch Chain Amino Acids)ممکن است که باعث تأخیر در خستگی دستگاه عصبی مرکزی شده و بدین طریق موجب افزایش کارایی فرد درحین فعالیت های هوازی بلند مدت شود.در این مورد نیز، تحقیقات این فرضیه را حمایت نمی کنند و چنان که نتایج تحقیقات نشان داده است مصرف این مکمل تأثیری در کاهش خستگی ندارد.هرچند بسیاری از محققین اذعان کرده اند که تحقیقات بیشتری در این مورد لازم است.
گلوتامین(Glutamine)
به نظر می رسد که گلوتامین می تواند باعث بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن ، به خصوص پس از تمرینات شدید شود.همچنین گفته می شود که گلوتامین باعث تحریک سنتز گلیکوژن در عضلات شود.باید اذعان داشت که تحقیقات نشان داده است که با مصرف کربوهیدرات به اندازه کافی نیازی به مصرف مکمل گلوتامین نمی باشد زیرا با این شرایط (مصرف کربوهیدرات به اندازه کافی) مصرف گلوتامین هیچ مزیتی ندارد. در تحقیقاتی که برروی گروهی که تنها یک ساعت قبل از شرکت در آزمون گلوتامین مصرف کرده بودند و همچنین گروهی که 6 هفته به طور منظم گلوتامین مصرف کرده بودند انجام گرفت ، هیچ مزیتی از نظر افزایش قدرت یا کاهش خستگی نسبت به گروه های موازی که در همین آزمونها از دارونما(Placebo) استفاده کرده بودند مشاهده نشد.این تحقیقات به خوبی به ما بیان می کند که اثرات مکمل ها بیشتر روانی می باشد تا جسمانی.
آسپارتات ها(Aspartates)
آسپارات پتاسیم و آسپارات منیزیوم از نمک های اسید آسپارات ( یک نوع اسید آمینه) می باشند .فرض بر این است که مصرف مکمل آنها باعث افزایش متابولیسم اسیدهای چرب و بهبود ذخیره سازی گلیکوژن در عضله و کاهش تجمع آمونیاک در حین تمرین می شود.در حدود نیمی از تحقیقات نشان داده است که مصرف این مکمل باعث افزایش کارایی در ورزشهای استقامتی می شود.هرچند هنوز تحقیقات بیشتری در این خصوص لازم است تا به طور یقین بتوان اظهار نظر کرد.
آرژنین (Arginine)
مکمل آرژنین می تواند موجب افزایش سنتز اکسید نیتریک(NO) شود که خود NO موجب انبساط عروق خونی و تسریع جریان خون و افزایش ظرفیت استقامتی می شود.البته این اثر تنها در مورد بیماران قلبی-عروقی بررسی شده است و در مورد ورزشکاران تندرست هنوز نتایجی بدست نیامده است.
ارتینین،لیزین و آرژنین(Orthinine,lysine,arginine)
ارتینین ، لیزین و آرژنین معمولاً با هدف افزایش تولید هورمون رشد(GH) مورد مصرف قرار می گیرند تا موجب افزایش توده عضلانی بدن و قدرت شود. با این وجود هیچ یک از تحقیقاتی که تا کنون انجام شده است چنین اثری(افزایش تولید هورمون رشد(GH)) را در مورد این سه اسید آمینه و یا هیچ یک از سایر اسیدهای آمینه نشان نداده است.
تایروسین(Tyrosine)
تایروسین یک پیش ماده برای هورمونهای کاتکولامینی(Catecholamine) و میانجی های عصبی(Neurotransmitters) به ویژه اپی نفرین (Epinephrine)، نوراپی نفرین(Norepinephrine) و دوپ آمین(Dopamine) می باشد.البته تحقیقات این اثرات را تأیید نمی کند و چنان چه تا کنون مشاهده شده تایروسین هیچ اثری بر روی توان بی هوازی ، استقامت هوازی و یا قدرت عضلانی ندارد.
تورین(Taurine)
تورین یک اسیدآمینه غیر ضروری حاوی سولفور است که در برخی از فرآیندهای متابولیک از قبیل فعالیت های آنتی اکسیدانی و انقباض قلب شرکت دارد.تـــــــورین یکی از ترکیبات نوشابه های شناخته شده با نام انرژی زا می باشد.انواع گوناگونی از این نوشابه ها با نام های تجاری مختلف در بازار وجود دارد که ا زمعروف ترین آنها می توان به RedBull و یاHype اشاره کرد.این نوشابه ها حاوی تورین و کافئین می باشند.نتایجی مبنی بر مفید بودن مصرف تورین بر روی فاکتورهای هوازی در بدن نشان داده شده است که به نظر بیشتر مربوط به خاصیت آنتی اکسیدانی آن می باشد که درجهت اثبات این موارد تحقیقات بیشتری لازم است.
نوشابه های حاوی اسیدهای آمینه
با یک بررسی کلی به تمامی تحقیقات انجام شده به این نتیجه کلی می توان رسید که استفاده از نوشابه های حاوی اسیدهای آمینه و یا مصرف غذاهای پروتئین دار مانند گوشت و مرغ و یا غیره بعد از تمرین به ویژه اگرهمراه با غذاهای کربوهیدرات دار باشد می تواند به بازیابی بدنی (Recovery) کمک کند.
پروتئین وی (Whey) و کلوستروم(Colustrum)
Wheyپروتئین از مایع Whey (آب پنیر) در حین تولید پنیر تهیه می شود.کلوستروم نیز اولین شیری است که توسط گاوها داده می شود.هر دو این ترکیبات منابع غنی پروتئین ، ویتامین ها و مواد معدنی می باشند.تحقیقاتی که در مورد مصرف این دو مکمل انجام گرفته نتایج متضادی را نشان می دهد به طوری که به طور قطع نمی توان در مورد آنها اظهار نظر کرد.
کلام آخر
مصرف پروتئین زیاد(8/2 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن یا کمتر) در ورزشکاران حرفه ای اثرات مضری بر روی کلیه این افراد نشان نداده است.هرچند افرادی که مشکل دیابتی و یا سنگ های کلیوی دارند می بایست در این مورد بیشتر حساس باشند. بیشتر مکمل های پروتئینی اگر دارای مواد اضافی نباشند می توانند مفید واقع شوند، البته در صورتیکه میزان مصرف آنها از حد مجاز توصیه شده توسط متخصصین تغذیه ، بالاتر نرود. نکته قابل تعمق این است که این اثرات بر روی ورزشکاران حرفه ای بررسی شده که به طبع ، نیاز به مصرف پروتئین بیشتری دارند، پس سایر افرادی که به طور حرفه ای به ورزش نمی پردازند نیاز به مصرف پروتئین اضافی ندارند مگر در موارد خاص و با تشخیص متخصص .در کنار تمام این بحث ها باید خاطر نشان کرد که با یک رژیم غذایی منظم و زیر نظر متخصصین تغذیه ، ما می توانیم پروتئین مورد نیاز بدن خود را از مواد غذایی که به طور معمول در طی شبانه روز مصرف می کنیم، تأمین نماییم و نیازی به مصرف مکمل نخواهیم داشت.به طور کلی مصرف مکمل ها هزینه بالا یی دارد و هنوز به طور قطع، اثرات مثبت آنها بر عملکرد بدن ،و مهم تر از آن اثرات منفی جانبی مصرف آنها در دراز مدت به دست نیامده است.در پایان خاطر نشان می کنیم که مصرف مکمل های اسیدهای آمینه توسط سازمان جهانی ضد دوپینگ ممنوع (WADA) نمی باشد.هرچند این به معنی تأیید همه آنها نمی باشد.
