درطـی سالیان اخیر شاهد افزایش چشمگیر تعداد استفاده کنندگان از مکمل ها و داروهای مختلف با هدف افزایش کارایی ورزشی در بین ورزشکاران رشته های مختلف در سرتا سر جهان می باشیم که این خود جای تاسف دارد ، ولی بدتر از آن افزایش میزان مصرف و تعداد داروها ی مصرفی در بین آنها می باشد .
.jpg)
به طوری که به عنوان مثال اگر در 10 سال گذشته یک ورزشکار به استفاده از یک مکمل یا داروقانع بودولی امروزه همان ورزشکار بر حسب “احساس” احتیاج و نه احتیاج واقعی و یا بر حسب راهنمایی های غلط از سوی عده ای سودجو و غالبا˝ کم دانش،از چندین نوع مکمل و یا دارو به طور همزمان استفاده می کند.
در مقوله مصرف مکمل ها و داروها باید به 3 نکته توجه داشت که یکی خود مکــــمل ها و داروهاست ، دیگری هدف استفاده از آنها و در آخر استفاده کننده گان از آنها می باشند که ما در ادامه به هر یک از این موارد به طور مبسوط تری می پردازیم.
مکمل ها و داروها
بر خلاف آنچه بیشتر ما فکر می کنیم استفاده از مکمل ها و داروها در ورزش سابقه طولانی دارد و به سالهای قبل از میـلاد مسیح و ورزشکاران یونان باستان بر می گردد .
البته نوع داروها و مکمل ها در طی سالیان تغییرات بسیاری یافته است.به طوریکه در سالیان دور و قبل از پیشرفت های چشمگیر در علوم در طی قـرن 19 و 20 میلادی اکثریت این داروها از میان محصولات طبیعی بوده است که به عنوان مثال می توان از انواع قارچ های طبیعی و غیره گرفته تا مشروبات الکلی و مواد مخـــــدر نام برد(طبیعی بودن به هیچ عنوان به معنی مفید بودن نیست و باعث توجیه مضرات آنها نمی شود) که البته موثر بودن آن ها نیز خود جای بحث فراوان دارد.
البته در طی سالیان بعد و به خصوص در طی قرن بیستم با پیشرفت عــلوم پزشکی و شیمی و شاخه های آنهاداروهای بسیاری تحت عنوان نیرو زا در بین ورزشکاران رایج شد .
.jpg)
در ادامه باید اذعان داشت که هدف از اکتشاف و اختراع تمامی این مواد به خصوص در طی دهه های میانی قرن بیستم ،اهداف ورزشی نبود و خیلی از این مواد برای استفاده سربازان در جنگ ها و کارگران در کارخانه ها تهیه می شدند تا موجب بازده بیشتر آنها را سبب شوند. به هر حال در همین سالها با افزایش قابل توجهرویکرد مـــردم به ورزش و ورزشکاران و همین طور توجه سیاستمداران به این مقوله (که صرفاً اهداف سیاسی را دنبال می کردند و نه اهداف بشردوستانه) استفاده از این مواد به طور روز افزونی افزایش یافت به طوریکه در طی دهه 1960میـلادی کمیته بین المللی المپیک استفاده از استروییدها(که در آن زمان بسیار مورد استفاده ورزشکاران بود) را ممنوع اعلام کرد و در طی سالیان بعد آزمایشهایی را نیز از ورزشکاران به عمل آورد که البته هنوز چندان سازمان یافته نبود.شاید جدی ترین این اقدامها در مورد مواد ممنوعه در طی المپیک 1988 سئول انجام گرفت که حادثه مثبت بودن آزمایش دونده 100 متر از کشور کانادا یعنی بن جانسون(Ben Johnson) و پس گرفتن مدال وی تا حدودی زیادی مسئله دوپینگ را به مردم جهان معرفی کرد.
با این مقدمه و با توجه به مطالب ذکر شده به طبقه بندی داروها و مکمل های ورزشی می پردازیم.در واقع داروها و مکمل ها در ورزش به دو دسته کلی مجاز (legal) و غیر مجاز(illegal) تقسیم بندی می شوند که برای شناسایی و اطلاع از اسامی این داروها می توان به سایت اینترنتی اتحادیه جهانی ضد دوپینگ (WADA) با آدرس اینترنتی www.world anti-doping association.com مراجعه کرد .
در اینجا لازم به ذکر است که علاوه بر تضاد استفاده از داروهای ممنوعه با روح کلی ورزش (همان منش ورزشی یاsportspersonship ) در حقیقت علت اصلی ممنوع بودن بیشتر این مواد اثرات سو ناشی از استفاده از آنها می باشد.باید اذعان داشت که استفاده از مواد ممنوعه یا به اصطلاح نیروزا، سلامت فرد استفاده کننده را به طور جدی به خطر می اندازد و این موضوع کاملاً اثبات شده می باشد.متأسفانه استفاده از داروها و هورمونهای آنابولیکی و کاتابولیکی به صورت چشمگیری در میان جوانان افزایش یافته و یکی از علل این امر تفکرات و الگو برداریهای اشتباه این جوانان است. به صورتی که برخی از آنها اذعان می کنند که ما فقط یک بار استفاده می کنیم و یک بار که مشکلی ایجاد نمی کند که در جواب باید گفت که بر خلاف ذهنیت آنها حتی یک باراستفاده هم می تواند بسیار مضر باشد و مسئله دیگر اینکه این مواد در بسیاری از موارد اعتیادزا می باشند و حداقل اینکه اعتیاد روانی ایجاد می کنند .
در سایر موارد عده ای از جوانان به این نکته اشاره می کنند که خودشان و یا دوستانشان از این مواد استفاده کرده و یا می کنند و ضرری نیز متوجه ایشان نمی باشد ، که درجواب باید گفت که اولاً اثرات سوء ناشی ازاستفاده از این مواد در بیشتر موارد و البته نه همه آنها، در بلند مدت بروز می کند و ممکن است در شرایط مختلف بین 10 سال ،5 سال ،1 سال ،چند ماه ،چند هفته و یا گاهی حتی چند روز باشد و گاهاًحتی ممــــــکن است یک ماده ممنوعه در یک شرایط خاص بلافاصله پس از استعمال اثرات سوء ناگواری را موجب شود و حتی در شرایط حاد منجر به مرگ شود .
ثانیاً معمولاً بسیاری از مصرف کنندگان این داروها در جهت توجیه کار خود از توجه کردن و بیان اثرات منفی آنها از قبیل سوء هاضمه ، افسردگی ، دردهای ناحیه شکم و… خودداری می کنند و متأسفانه برخی افراد حتی مصرف خود از این داروها را هم از دیگران پنهان می کنند.تنها وتنها حادث شدن موارد بسیار حـاد است که باعث درک آنها از خطـرات و دوری از مصرف می شود که در بسیاری از موارد بسیار دیر است.
شاید بدترین شرایط مربوط به افرادی است که که حتی با وجود اطلاع از اثرات سوء این داروها به مصرف آنهاادامه می دهند.در طی تحقیقی که در سال 1994 از ورزشکاران المپیکی صورت گرفت ، 195 نفر از 198 نفر مورد تحقیق در پاسخ به این سوال که “اگر به شما ماده ممنوعه نیروزایی پیشنهاد شود که قهرمانی شما در المپیک را تضمین کند و قابل تشخیص در آزمایش دوپینگ نیز نباشد ،آیا شما آن را مصرف خواهید کرد؟” جواب مثبت داده اند و همین افراد در پاسخ به این سوال که” اگر به شما ماده ممنوعه نیروزایی پیشنهاد شود که قابل تشخیص در آزمایش دوپینگ نباشد و تضمین کند شما در طی 5 سال آینده در تمامی مسابقات قهرمان می شوید و البته پس از آن به خاطر اثرات سو آن ماده خواهید مرد،آیا شما آن را مصرف خواهید کرد؟” بیش از نیمی از افراد پاسخ مثبت داده اند.این مسئله تاسف بار را در ادامه مطالب توجیه می کنیم.
