زانوی ورزشکاران در خطر است

آسیب های ورزشی زانو در گفتگو با دکتر علی ترکمان فوق تخصص بیماری های زانو

چیزی معادل ۵۰ تا ۷۵ کیلوگرم نیرو از روی زانوهای تان کاسته می شود.» این، نکته ای است که دکتر علی ترکمان، ارتوپد و فوق تخصص بیماری های زانو، درباره نقش کاهش وزن در کاهش زانودرد می گوید. گفتگوی این هفته مان در صفحه «درمانگاه»، اطلاعات بیشتری درباره رایج ترین آسیب های ورزشی زانو در اختیارتان می گذارد.

▪ فکر می کنم برای اینکه بحث درباره شایع ترین آسیب های ورزشی زانو را شروع کنیم، باید ابتدا با ساختمان زانو آشنا شویم. می خواهم گفتگو را با این سوال شروع کنم که اصلا زانو از چه قسمت هایی تشکیل شده است؟
ـ زانو در واقع از محل تلاقی استخوان ساق پا و استخوان ران تشکیل شده است. استخوان کوچک تری نیز در جلوی زانو وجود دارد که کشکک نام دارد. در اطراف محل تلاقی ۲ استخوان که مفصل زانو گفته می شود، کیسه ای به نام کپسول مفصلی وجود دارد که توسط لیگامان ها یا رباط ها تقویت می شود. در حقیقت ۴ رباط داخل زانو وجود دارند که استخوان ران را به ساق متصل می کنند و موجب استحکام زانو می شوند.
هر زانو ۲ مینیسک دارد؛ داخلی و خارجی. مینیسک ها تکه هایی نعل اسبی شکل از غضروف هستند که مانند یک بالشتک بین استخوان فمور (ران) و ساق پا قرار گرفته اند و نیروهایی را که به زانو وارد می شوند، جذب می کنند تا فشار کمتری به مفصل وارد شود. البته عضلاتی نیز وجود دارند که نقش استحکامی و حرکتی دارند. مهم ترین عضله، عضله چهارسرران یا همان عضله راست کننده است. تاندون این عضله از استخوان کشکک عبور می کند و به زیر زانو متصل می شود. عضلات دیگری نیز در طرفین و پشت زانو وجود دارند که در خم کردن و حرکات چرخشی زانو نقش دارند.

▪ چه عواملی موجب آسیب زانو می شوند؟
ـ اولین عامل، تصادف هاست و در مرحله بعد، آسیب های ورزشی. آسیب های ناشی از تصادف ها با انرژی زیادی توام هستند و غالبا با شکستگی همراهند؛ یعنی علاوه بر آسیب به رباط و مینیسک، استخوان نیز دچار شکستگی، ترک یا کندگی می شود ولی در تروماهای ورزشی، آسیب عمدتا مربوط به رباط ها و مینیسک ها است. البته به طور کلی، بیشترین آسیب در زانو، آسیب مینیسک است و بعد از آن، رباط های زانو.

▪ آسیب دیدگانی که به شما مراجعه می کنند بیشتر خانم هستند یا آقایان؟
ـ چه در تصادفات و چه در آسیب های ورزشی، درصد بالایی از بیماران ما را آقایانی تشکیل می دهند که در سنین بین ۱۶، ۱۷ سالگی تا ۲۵، ۳۰ سالگی قرار دارند.

▪ نحوه تشخیص این آسیب دیدگی ها چگونه است؟
ـ مجموعه ای از تاریخچه پزشکی بیمار، معاینه کامل و تست های تشخیصی.

▪ منظورتان از تست های تشخیصی چه تست هایی است؟
ـ اگر به شکستگی یا کندگی در استخوان مشکوک باشیم، رادیوگرافی درخواست می کنیم و در صورت وجود مشکل، از تکنیک های پیشرفته تری مانند سی تی اسکن استفاده می کنیم و در صورتی که آسیب به نسج نرم (رباط ها، مینیسک ها و غضروف مفصلی) رسیده باشد، ام .آر.آی درخواست می شود.

▪ آیا ورزش می تواند در بهبود بیماران نیز موثر باشد؟
ـ بله؛ ورزش های هوازی برای افراد در گروه سنی ۴۰ تا ۵۰ سال به بالا موجب جلوگیری از آرتروز و ساییدگی و تقویت عضلات اطراف زانو می شوند؛ ورزش هایی مانند راهپیمایی، دوچرخه سواری یا راه رفتن در آب و… افراد بالای ۵۰ سال باید از دویدن پرهیز کنند چون دویدن موجب فرسایش یا ساییدگی و آرتروز می شود. به دنبال آرتروز و ساییدگی که به بی تحرکی و ناتوانی در فرد منجر می شود، افسردگی ناشی از بی تحرکی، ضعف و تحلیل عضلات و افزایش چربی خون در فرد شدت می یابد ولی به بهانه آسیب های زانو هرگز نباید پیاده روی را ترک کرد.

▪ و درمان ها دارویی چطور؟
ـ دارودرمانی اقدامی موقتی است که برای تسکین درد استفاده می شود.

▪ فیزیوتراپی چقدر موثر است؟
ـ هدف از فیزیوتراپی، تقویت عضله است. گرما سبب افزایش جریان خون و کاهش درد می شود و شخص راحت تر می تواند پایش را حرکت دهد. ولی نکته مهم در فیزیوتراپی این است که فیزیوتراپ باید نرمش های کششی را به بیمار آموزش دهد؛ به خصوص زمانی که گرفتگی عضله وجود دارد.

▪ چه زمانی جراحی لازم است؟
ـ ورزشکارانی که دچار آسیب در لیگامان یا مینیسک شده اند و به دنبال پارگی رباط ها، لقی ایجاد شده یا به اصطلاح زانویشان خالی شده است، حتما باید جراحی شوند ولی در آرتروز و ساییدگی ها درمان دارویی و فیزیوتراپی موثر است. استفاده از عصا و زانوبند نیز کمک می کند بیماران زندگی راحت تری داشته باشند. مواقعی که ساییدگی آنقدر شدید است که بیمار قادر به راه رفتن نیست و افسردگی و مشکلات بعدی را به همراه دارد، مفصل مصنوعی گذاشته می شود. این روش موجب کاهش درد می شود (تعویض مفصل در سنین ۶۰ تا ۶۵ سال به بالا انجام می شود). افرادی که پاهای پرانتزی یا برعکس پاهای ضربدری (به مقدار کمتر) دارند، به خصوص اگر اضافه وزن داشته باشند، مستعد آرتروز هستند. به این افراد توصیه می شود هر چه سریع تر پاهای خود را اصلاح کنند تا از بروز زودرس آرتروز جلوگیری شوند.

▪ از کجا بفهمیم زانودردمان جدی است و حتما باید به پزشک مراجعه کنیم؟
ـ اگر زانودردتان بیش از یک هفته طول بکشد؛ اگر سابقه ضرب دیدگی و پیچ خوردگی زانو داشته باشید (و بعد از دو زانو یا چهار زانو نشستن احساس درد کنید)؛ اگر تورمی در زانوهایتان به وجود آمد و اگر احساس لقی در پاهایتان داشتید یا حسی شبیه به قفل شدگی در زانوهایتان تجربه کردید، حتما باید به پزشک مراجعه کنید.