انواع هورمون از نظر ساختار شیمیایی:
الف. هورمون های استروئیدی: ساختار کلسترولی دارند و به راحتی از غشاء دو لایه لیپیدی سلول ها عبور می نمایند، شامل:
هورمون های بخش قشر غده فوق کلیوی (آلدوسترون و کورتیزول)
هورمون های بیضه
هورمون های تخمدان
هورمون های جفت
ب. هورمون های غیراستروئیدی:
هورمون های دارای ساختار اسید آمینه ای مانند: اپی نفرین، نوراپی نفرین، تیروکسین و تری یدوتیرونین
هورمون های پپتیدی: سایر هورمون های غیر استروئیدی
ج. پروستاگلاندین ها:
نوع سوم از هورمون ها است که ساختار آن شامل یک اسید چرب + اسید آراشیدونیک می باشد. بیشتر به صورت موضعی و در محل تشکیل اثر می گذارد. پروستاگلاندین ها به راحتی از غشاء سلول می گذرند و در فعالیت سایر هورمون ها دخالت می نمایند. مانند: تغییر در میزان نفوذپذیری غشاء، میانجیگری پاسخ های التهابی، تحریک اعصاب مربوط به درد و افزایش میزان درد.
هورمون های با اتصال به گیرنده ویژه خود اثر فیزیولوژیک خاص خود را اعمال می نمایند. سلول یا سلول هایی که هورمون بر آن اثر می گذارد سلول هدف نامیده می شود. گیرنده هورمون های استروئیدی در داخل سلول قرار دارد و گیرنده هورمونهای غیر استروئیدی روی غشاء سلول واقع شده است. ترکیب اتصالی هورمون به گیرنده ویژه خود را کمپلکس هورمون ـ گیرنده گویند.
نحوه عمل هورمون های استروئیدی:
هورمون از غشاء سلول عبور کرده، وارد سلول شده و با اتصال به گیرنده ویژه خود کمپلکس هورمون ـ گیرنده را تشکیل می دهد. سپس کمپلکس هورمون ـ گیرنده وارد هسته سلول شده و موجب تحریک ژنوم به ساخت mRNA می شود. mRNA ساخته شده وارد سیتوپلاسم شده و بعد از ترجمه، پروتئین مربوط به آن ساخته می شود. پروتئین ساخته شده وظایف تنظیمی، ترمیمی، رشدی و آنزیمی می تواند داشته باشد.
نحوه عمل هورمون های غیراستروئیدی:
ابتدا هورمون به گیرنده خود در سطح غشاء متصل شده و کمپلکس هورمون ـ گیرنده تشکیل می شود. تشکیل کمپلکس هورمون گیرنده سبب فعال شدن آنزیم هایی مانند آدنیلات سیکلاز می شود، این واکنش های آنزیمی سبب تشکیل AMP حلقوی (cAMP) می شوند. تشکیل cAMP منجر به فعال شدن پاسخ های فیزیولوژیک ویژه نظیر: فعال سازی آنزیم های سلولی، تغییر در نفوذپذیری غشاء، افزایش ساخت پروتئین، تغییر در متابولیسم سلول و تحریک ترشح سلولی می شود.
آزاد شدن هورمون ها بیشتر به صورت ضربه ای و ناگهانی صورت می گیرد. زمان آزادسازی هورمونها از طریق مکانیسم بازخورد منفی مشخص می شود.
تنظیم منفی یا از بین رفتن حساسیت:
افزایش یک هورمون می تواند منجر به کاهش تعداد گیرنده های در دسترس سلولی شود. در این حالت سطوح پلاسمایی هورمون نمی تواند تضمینی برای عملکرد طبیعی هورمون باشد.
تنظیم مثبت (Up – regulation) :
اگر تعداد گیرنده های سطح سلول با افزایش سطح پلاسمایی هورمون افزایش یابند.
آلدوسترون و مکانیسم رنین ـ آنژیوتانسین:
هنگام فعالیت ورزشی به دلیل خروج پلاسما به سوی بافت های عضلانی حجم و فشار خون کاهش می یابد. کاهش فشار خون و به دنبال آن کاهش فشار خون کلیوی به همراه کاهش اثرات سمپاتیکی منجر به ترشح رنین می شود. رنین به نوبه خود آنژیوتانسینI در پلاسما را فعال می سازد. آنژیوتانسینI خود آنژیوتانسینII را فعال می سازد. آنژیوتانسینII از یک طرف منجر به تنگ شدن سرخرگ های اندام های غیر فعال می شود و از طرف دیگر سبب ترشح آلدوسترون می شود. آلدوسترون نیز سبب افزایش بازجذب یون سدیم و آب به همراه آن می گردد.
تنگ شدن سرخرگ ها به همراه بازجذب یون سدیم منجر به افزایش فشار خون می شود.
