چگونگی اندازه‌گیری مقدار هورمون‌ها

اندازه‌گیری مقدار هورمون‌ها

در بیماری‌های مختلف مقدار هورمون‌ها در خون افزایش یا کاهش می‌یابد و پزشک می‌تواند این گونه بیماری‌ها را با دانستن مقدار یک هورمون تشخیص دهد.

از این رو، پس از معاینه‌ی بیمار اگر برخی از نشانه‌های بیماری هورمونی را در او تشخیص دهد، بررسی هورمونی را به بیمار پیشنهاد می‌کند . در بخش هورمون‌شناسی از او مقداری خون
می‌گیرند و با کمک ابزارها و روش‌های زیست‌شیمیایی میزان هورمون‌ها در خونش اندازه‌گیری می‌شود.
اندازه‌گیری هورمون‌ها

به طور معمول مقدار هورمون‌ها در خون بسیار پایین است. بنابراین، برای اندازه‌گیری هورمون‌ها باید از ابزارهای بسیار حساسی استفاده کرد تا بتوان بین مقدار عادی و غیر عادی تفاوت گذاشت.
در همه‌ی روش‌های اندازه‌گیری هورمون‌ها، پادتن‌ها(آنتی‌بادی‌ها) نقش بنیادی دارند.

از آن‌جا که هر نوع پادتن فقط به یک نوع مولکول خارجی متصل می‌شود، می‌توان با تزریق تک تک هورمون‌ها به جانورانی مانند خرگوش دستگاه ایمنی آن‌ها را به ساختن پادتن‌های ویژه‌ی آن هورمون‌ها وادار کرد.

برای مثال، با تزریق انسولین انسانی به خرگوش، دستگاه ایمنی جانور که این مولکول را بیگانه می‌پندارد، به تولید پادتنی می‌پردازد که فقط به انسولین انسانی متصل می‌شود. این پادتن‌ها را می توان از خون جانور جدا و برای اندازه گیری هورمون‌ها به کار برد.

خواننده محترم، این مطلب در سایت ادکوان ( پایگاه تخصصی بدنسازی و پاورلیفتینگ ) منتشر شده و شما هم اکنون درحال خواندن نسخه کپی آن هستید. لطفا جهت حمایت از ما، به سایت ادکوان مراجعه کنید. متشکرم.
Edcoan.ir

سنجش رادیو ایمنی

اصول سنجش رادیو ایمنی این گونه است:
۱٫ مقدار زیادی پادتن برای هورمون مورد نظر فراهم می‌شود.
۲٫ مقداری هورمون خالص با ایزوتوپ رادیواکتیو، نشان‌دار می‌شود.
۳٫ مقداری از پلاسمای خون فرد مورد نظر را با پادتن آماده شده و مقدار مشخصی هورمون نشان‌دار، مخلوط می‌کنند. در این مخلوط، هورمون پلاسما با هورمون
نشاندار بر سر اتصال به پادتن با هم رقابت می‌کنند. در این رقابت مقدار هر کدام از هورمون‌های غیر نشاندار و نشاندار، با غلظت آن‌ها متناسب است. البته مقدار پادتن باید کمتر از آن باشد که همه‌ی هورمون نشاندار و هورمون غیر نشاندار به آن متصل شوند.
۴٫ پس از آن که رقابت به پایان رسید، مجتمع هورمون- پادتن از مخلوط جدا و مقدار هورمون رادیو اکتیو با دستگاه رادیو اکتیوسنج، اندازه‌گیری می‌شود.اگر مقدار رادیواکتیو سنجش شده بالا باشد، نشان می‌دهد مقدار زیادی هورمون نشاندار به پادتن‌ها متصل شده است. بنابراین مقدار اندکی هورمون غیر نشاندار با هورمون نشان‌دار رقابت کرده، زیرا غلظت هورمون غیر نشان‌دار در پلاسمای مورد سنجش کم بوده است.
اگر مقدار رادیواکتیو سنجش شده پایین باشد، نشان می‌دهد مقدار اندکی هورمون نشان‌دار به پادتن‌ها متصل شده است. بنابراین، مقدار زیادی هورمون غیر نشان‌دار با هورمون نشان‌دار رقابت کرده، زیرا غلظت هورمون غیر نشان‌دار در پلاسمای مورد سنجش زیاد بوده است.
۵٫ برای این که اندازه‌گیری از حالت کیفی به حالت
کمی(مقداری) تبدیل شود، رادیوایمنی با غلظت‌های مختلف اما مشخصی از هورمون غیر نشان‌دار انجام می‌شود. آنگاه منحنی استانداردی تهیه می‌شود که با داشتن آن می‌توان غلظت یک هورمون را به طور دقیقق مشخص کرد.
امروزه همه‌ی مواد لازم برای انجام رادیوایمنی جهت سنجش هورمون‌ها در بسته‌بندی‌های ویژه‌ای به نام کیت در اختیار آزمایشگاه‌ها می‌گذارند. چگونگی کار با کیت و در واقع چگونگی انجام رادیو ایمنی در دفترچه‌یی راهنمای آن آمده است.
پادتن هورمون مورد نظر به ته لوله‌های ویژه متصل است.
هورمون نشان‌دار و هورمون غیر نشان‌دار به لوله‌ها افزوده می‌شوند.
دو هورمون برای اتصال به پادتن رقابت می‌کنند. هورمون‌هایی که متصل نشده‌اند شسته می‌شوند.
مقدار هورمون نشان‌دار با دستگاه تعیین و غلظت هورمون غیر نشان‌دار بر پایه‌ی آن محاسبه می‌شود.

سنجش ایمنی‌آنزیم: ELISA
این روش تفاوت بنیادی با سنجش رادیوایمنی ندارد. فقط در این روش به جای ماده‌ی رادیواکتیو از فعالیت آنزیمی بهره گرفته می‌شود. به عبارت دیگر، به جای هورمون نشان‌دار، هورمونی به کار می‌رود که به آنزیمم پراکسیداز متصل است. در صورتی که سوبسترای(ماده واکنشگر) این آنزیم در محیط باشد، آنزیم آن را به فرآورده رنگینی تبدیل می‌کند.
با روش رنگ سنجی می‌توان مقدار فرآورده‌ی تولید شده و به عبارتی میزان هورمون نشان‌دار را تعیین کرد. در سنجش ایمنی‌آنزیم نیز تعیین مقدار هورمون در نمونه پلاسما به کمک منحنی استاندارد انجام می‌شود .
در این جا اصول کلی سنجش هورمون‌ها بیان شد. جزپیات این کار بر پایه‌ی نوع هورمون یا شیوه ابداعی شرکت خاصی که کیت تولید می‌کند، ممکن است اندکی تفاوت داشته باشد.
اکنون با یک مثال ببینیم دانستن مقدار هورمون‌ها چگونه به ‍‍پزشک در تشخیص بیماری کمک می‌کند.
مقدار هورمون ها و علت شناسی بیماری ها همان طور که می دانید غده هیپوفیز فعالیت بیشتر غده های هورمونی را تنظیم می کند . این غده با رهایی هورمون هایی موسوم به هورمون های تحریک کننده به درون خون باعث ترشح هورمون های دیگری از از سایر غده ها می شود.
برای مثال هورمون تیروئیدی TSH با اثر بر غده تیروئید باعث افزایش ترشح هورمون های تیروییدی ( T3 و T4 ) از این غده می شود.
از طرف دیگر فعالیت ترشحی خود غده هیپوفیز تحت نظارت بخشی از مغز به نام هیپوتالاموس است . هیپوتالاموس با رهایی هورمونهایی موسوم به هورمون های آزاد کننده یا بازدارنده باعث ترشح یا مانع ترشح هورمون های تحریک کننده از هیپیوفیز می شود . برای مثال هورمون هیپوتالاموسی TRH باعث رهایی TSH از هیپوفیز می شود.
سپس TSH با اثر بر غده تیروئید بر ترشح T 3 و T 4 از این غده می افزاید . در ح الت عادی وقتی میزان T 3 و T 4 در خون افزایش می یابد این هورمون ها با اثر روی هیپوفیز و هیپوتالاموس از میزان ترشح TSH و TRH از غده ها ی مربوط ، می کاهند و به طور غیر مستقیم مانع افزایش بیش از حد خود می شوند.
حال بیماری را در نظر بگیرید که علائم پرکاری تیروئید را نشان می دهد .
این بیمار ممکن است به علت اختلال در عملکرد غده تیروئید به این عارضه دچار شده باشد یا بیماری او به علت افزایش ترشح TSH از غده هیپوفیز باشد. اندازه گیری هورمون های تیروئید ی ( T 3 و T 4 ) و TSH می تواند به علت شناسی بیماری کمک کند .
• اگر مقدار هورمون های تیروئید ی ( T 3 و T 4 ) در خون بالا باشد و مقدار TSH پایین باشد ، نشان دهنده این است که پرکاری تیروئید به علت اختلال در خود تیروئید رخ داده است . برای مثال در بیماری گریوز (( Graves ) که مهم ترین عامل پرکاری تیروئید است ، به علت واکنشهای خود ایمنی پادتنی علیه گیرنده TSH ( واقع در سطح سلول های غده تیروئید ) ساخته می شود.
این پادتن باعث تحریک این گیرنده و افزایش تولید و ترشح هورمون های تیروئید می شوند . با افزایش هورمون های تیروئید ی مقدار TSH کاهش می یابد . از این رو ، در این بیماران مقدار T 3 و T 4 بالا و مقدار TSH پایین است. تعیین مقدار پادتن ضد گیرنده TSH علت شناسی را مطمئن تر می کند.
• اگر مقدار هورمون های
تیروئید ی و مقدار TSH نیز بالا باشد ، ممکن است پرکاری تیروئید به علت اختلال در هیپوفیز رخ داده باشد . سرطانی شدن هیپوفیز یا مقاومت آن به هورمون های تیروئید ی باعث افزایش ترشح TSH می شود . TSH با تحریک غده تیروئید مقدار ترشح T 3 و T 4 را افزایش می دهد .
( منظور از مقاومت هیپوفیز به هورمون های تیروئید این است که این غده در پاسخ به افزایش T 3 و T 4 مقدار ترشح TSH را کاهش نمی دهد. ) به یک مثالواقعی توجه کنید :
خانمی ۱۶ ساله به علت پوسته پوسته شدن پوست ، رکود رشد موها ، خستگی و خواب آلودگی شدید و اندکی گرفتگی صدا به پزشک مراجعه کرده است .معاینه پزشک:
۱- کاهش تعداد ضربان قلب واضح است.
۲- همیشه احساس سرما دارد.
۳- زیر چشم ها پف آلود است.
۴-برون ده قلبی و حجم خون کاهش یافته است
.
بررسی آزمایشگاهی :
۱- T 3 و T 4 : بالا
۲- TSH : بالا
۳- TRH :
پایین
۴- بررسی هیپوفیز : طبیعی
چون مقدار هورمون های تیروئید در این بیمار بالاست ، وی باید نشانه های پرکاری تیروئید ( از جمله افزایش ضربان و برون ده قلب و احساس گرما و تعرق زیاد) را نشان دهد ، اما برعکس نشانه های کاهش فعالیتت تیروئید را نشان می دهد.
به نظر می رسد در این بیمار سلول های بدن به دلایل ژنتیکی یا عارضه ای به هورمون های تیروئید ی پاسخ نمی دهند. در نتیجه در این بیمار با وجود بالا بودن T 3 و T 4 نشانه های کم کاری تیروئید دیده می شود .. چون مقدار هورمون های تیروئید ی بالاست ، انتظار می رود مقدار TSH پایین باشد اما به نظر می رسد مقدار TSH به علت مقاومت هیپوفیز به هورمون های تیروئید ی افزایش یافته است .

تهیه شده در پایگاه تخصصی بدنسازی و پاورلیفتینگ (ادکوان – Edcoan.ir)