كافی بخورید، سالم زندگی كنید
مركز مدیریت بیماریهای كشور در راستای وظایف سنگین خود در جهت تامین، حفظ و ارتقای سطح سلامت جامعه به تهیه طرح پیشگیری و كنترل دیابت و تدوین راهنما و دستورالعملهای علمی- عملیاتی آن همت گماشته كه این برنامه در نظام سلامت كشور ادغام شده است. در شماره گذشته قسمتی از آن از نظر گذشت. در ادامه به دیگر موارد مهم در امر تغذیه بیماران مبتلا به دیابت پرداخته خواهد شد…
چربیها: در بیماران مبتلا به دیابت، كمتر از 10 درصد كل كالری دریافتی از چربیهای اشباع تامین میشوند، در حالی كه اگر LDL بیماران بیشتر یا مساوی 100 میلیگرم در دسیلیتر باشد، این میزان به كمتر از 7 درصد كل كالری مصرفی كاهش مییابد. كل كلسترول دریافتی نیز باید به كمتر از 300 میلیگرم در روز برسد، اما اگر LDL بیشتر یا مساوی 100 میلیگرم در دسیلیتر بود، این میزان باید كمتر از 200 میلیگرم در روز باشد.
سدیم: توصیههای دریافت سدیم در افراد مبتلا به دیابت مشابه افراد معمولی است، یعنی به میزان 2400 تا 3000 میلیگرم در روز. برای افرادی كه فشارخون بالای خفیف تا متوسط دارند، 2400 میلیگرم یا كمتر در روز از سدیم پیشنهاد میشود. افراد دارای سابقه فشارخون و نفروپاتی نیز به دریافت سدیم كمتر از 2000 میلیگرم در روز توصیه میشوند.
ویتامینها و مواد معدنی: به طور كلی دریافت مكملهای مواد معدنی و ویتامینها در بیماران دیابتی توصیه نمیشود. البته در افرادی كه از رژیمهای شدیدا كمكالری پیروی میكنند، گیاهخواران، افراد مسن و خانمهای باردار یا شیرده، استفاده از داروهایی كه با جذب مواد مغذی تداخل دارند، كنترل متابولیك ضعیف و در موقعیتهای بحرانی، استفاده از مكملها توصیه میشود. همچنین دریافت مكمل منیزیم به افراد با كنترل گلیسمی ضعیف یا مصرفكننده دیورتیكها پیشنهاد میشود. به جز فولات در زمان بارداری (برای پیشگیری از اختلالات جنینی) و كلسیم (برای پیشگیری از بیماریهای استخوان)، نیازی به دریافت مكملهای مواد معدنی و ویتامینها در افراد مبتلا به دیابت وجود ندارد. مكمل آنتیاكسیدان نیز در این افراد توصیه نمیشود، زیرا اثرات آنها روی سلامت بیماران در درازمدت مشخص نیست.
نكته مهم اینكه سطح «روی» سرم در افراد مبتلا به دیابت كاهش و مقدار آن در ادرار افزایش مییابد. سطح «روی» سرم باید در محدوده طبیعی حفظ شود تا انسولین به طور معمولی ترشح شود، بنابراین مصرف مكمل «روی» در افراد مبتلا به دیابت توصیه میشود، هرچند در برخی موارد مشاهده شده كه این مكمل ممكن است به تشدید علایم عدم تحمل گلوكز بینجامد. از سویی دیده شده كه مكمل «روی» به بهبود ترمیم زخمهای پای دیابتی میانجامد. همچنین سطوح بالای مس پلاسما در افراد مبتلا به دیابت با افزایش خطر بیماریهای قلبی – عروقی همراه هستند. براساس برخی مطالعات ممكن است مس به عنوان یك شروعكننده پراكسیداسیون چربی در افراد مبتلا به دیابت محسوب شود. بناراین توصیه میشود این افراد از پختوپز در ظرفهای مسی برحذر باشند.
محاسبه انرژی مورد نیاز
بزرگسالان: 2 روش برای محاسبه كالری مورد نیاز افراد بزرگسال در زیر ارایه میشود (واحد اعداد ارایه شده، براساس كیلوكالری به ازای هر كیلوگرم وزن بدن تعریف میشوند.) روش اول: بزرگسالان چاق با فعالیت خیلی كم: 20، بزرگسالان بزرگتر از 55 سال، زنان فعال، مردان با فعالیت كم: 28، مردان و زنان فعال: 30، مردان خیلی فعال یا لاغر: 40.روش دوم: فرمول بندیكت هریس با برخی اصلاحات:Female REE: 655+63/9 × body weight (kg) + 83/1 × height (cm) -73/4× age. Male REE: 66+ 73/13 × body weight (kg) + 3/5 × height (cm)- 83/6 × age.
مجموع كالری دریافتی در 3 وعده اصلی صبحانه، ناهار و شام باید 65 درصد و در میانوعدهها، 35 درصد انرژی را شامل شود. صبحانه 20 تا 30 درصد؛ ناهار 20 تا 35 درصد و شام 20 تا 40 درصد انرژی دریافتی را دربرمیگیرند. میانوعدهها: صفر تا 15 درصد انرژی هنگام صبح (بین وعدههای صبحانه و ناهار)، بعدازظهر (بین وعدههای ناهار و شام) و میانوعده بعد از شام (قبل از خواب).
كودكان: 1000 كیلوكالری برای سال اول زندگی.
پسران: 125 كیلوكالری × سن را به آن اضافه كنید.
دختران: 100 كیلوكالری × سن را به آن اضافه كنید.
حدود 20 درصد كالری اضافه برای فعالیت در نظر بگیرید.
خردسالان 1 تا 3 سال: 40 كیلوكالری به ازای هر 11 سانتیمتر قد.
خردسالان 3 تا 11 سال: 200 كیلوكالری به ازای هر 11 سانتیمتر قد.
نوجوانان: 1000 كیلوكالری برای سال اول زندگی. 100 كیلوكالری به ازای هر سال تا 11 سالگی به آن اضافه كنید.
دختران 11 تا 15 سال: 100 كیلوكالری به ازای هر سال اضافه كنید.
دختران بیشتر از 15 سال: انرژی مورد نیاز آنها را مثل یك فرد بزرگسال محاسبه كنید.
پسران 11 تا 15 سال: 200 كیلوكالری به ازای هر سال اضافه كنید.
پسران بیشتر از 15 سال:
اگر بسیار فعال هستند، 50 كیلوكالری به ازای هر كیلوگرم وزن بدن اضافه كنید.
اگر فعالیت معمولی دارد، 40 كیلوكالری به ازای هر كیلوگرم وزن بدن اضافه كنید.
اگر فعالیتی ندارد، 15 تا 16 كیلوكالری به ازای هر كیلوگرم وزن بدن اضافه كنید.
استفاده از راهنمای غذای روزانه
كفایت: به منظور دستیابی به حد كفایت، بزرگسالانی كه از هرم راهنمای غذایی استفاده میكنند، باید حداقل 6 واحد از گروه نان و غلات، 3 واحد از سبزیها، 2 واحد از میوهها، 2 واحد از گوشتها و 2 واحد از لبنیات مصرف كنند. به خاطر داشته باشید این تعداد مصرف، حداقل واحدهای دریافتی هستند و برای تامین انرژی بیشتر فرد باید تعداد واحد بیشتری از همان گروهها دریافت كند. تعادل و میانهروی: شكل هرم به نحوی است كه قاعده آن (پایین هرم) شامل غلات است و توصیه میكند انسان باید بیش از هر غذای دیگری، غذاهای غلهای مصرف كند. گروه بعدی، سبزیها و سپس میوهها هستند. گروه گوشتها و لبنیات از نظر مواد مغذی متراكم هستند، ولی تعداد واحدهای آن باید محدود شود، زیرا این غذاها، چربی و كالری فراوانی دارند. چربیها، روغنها و شیرینیها، فقط مثلث كوچكی را بالای هرم اشغال میكنند، یعنی باید به مقدار كم مصرف شوند. این نوع غذاها به عنوان یك گروه غذایی اصلی توصیه نمیشوند، بنابراین مصرف آنها اختیاری است. هرم راهنمای غذایی تمایل دارد كه بر مصرف بیشتر غلات، میوهها و سبزیها تاكید كند و مصرف كمتر گوشتها و محصولات حیوانی را یادآور شود.